ساختار و عملکرد قلب به چه شکل است؟

دستگاه گردش از سه جز اساسی قلب ،رگ های خونی و خون تشکیل شده و وظیفه اصلی آن رساندن اکسیژن و مواد غذایی به سلول ها و تمام ارگان های بدن می باشد و در مقابل ارسال مواد زائد و دی اکسید کربن ناشی از سوخت و ساز بدن به ارگان های دفعی می باشد. پس از ارگان های بدن برای ادامه حیات قلب می باشد. وظیفه قلب خون رسانی به تمام بخش های بدن می باشد. شناخت آناتومی قلب به درک نحوه عملکرد آن کمک خواهد کرد. قلب توسط بطن، دهلیز و دریچه ها قادر است خون را در بدن پمپاز کند. ساختار قلب به 4 حفره و از دو دهلیز و دو بطن تشکیل شده است. دهلیزها بخشی از قلب هستند که خون را دریافت می کنند و این در حالی است که بطن ها وظیفه پمپاژ خون را عهده دار هستند. در حقیقت دهلیز راست خون را از سینوس های کرونر، سیاهرگ های زیرین و زبرین گرفته و سپس خون به بطن راست وارد خواهد شد و از آن طریق به ریه ها پمپاژ می شود. ریه ها به خون اکسیژن لازم را داده و آن را به دهلیز چپ می فرستند. خون از دهلیز چپ به بطن چپ و از طریق دریچه میترال حرکت می کند. سپس از بطن چپ به آئورت پمپاژ می شود و خون را به اندام ها و ماهیچه های بدن می فرستد.
قلب انسان مانند یک پمپ برای ارسال زنده خون به بدن شما کار می کند. قلب یک عضله است، به اندازه مشت شما، که در وسط سینه شما کمی متمایل به سمت چپ قرار دارد. این خون اکسیژن و مواد مغذی را به تمام قسمت های بدن شما می رساند و دی اکسید کربن ناخواسته و مواد زائد را با خود حمل می کند.

قلب چیست؟

قلب عضو مخروطی شکل در داخل قفسه سینه می باشد. قلب عضوی عضلانی در بدن می باشد که در واقع وظیفه گردش و پمپاژ خون را در بدن بر عهده دارد. قلب خون را از رگ ها به ریه انتقال داده تا اکسیژن گیری شود. هر روز ، قلب انسان حدود 100000 بار می زند.  این به طور مداوم حدود پنج لیتر (هشت پینت) خون را از طریق شبکه ای از رگ های خونی به نام سیستم گردش خون در اطراف بدن پمپاژ می کند. خون همراه با اکسیژن از طریق رگ ها و دریچه های مختلف قلب به قسمت های مختلف بدن انتقال خواهد یافت. اندازه قلب هر فرد به اندازه مچ دست او می باشد و در مرکز سینه متمایل به سمت چپ و بین دو ریه قرار دارد. قلب از چهار حفره تو خالی به نام دهلیز (دو حفره فوقانی) و بطن (دو حفره ی تحتانی ) تشکیل شده است . دهلیز ها به وسیله دریچه یا بطن ها باهم در ارتباط هستند. خون تیره ای که از تمام بدن جمع شده است از راه سیاهرگ های بزرگ وارد دهلیز راست شده و بعد از باز شدن دریچه سه لتی به داخل بطن راست ریخته می شود. خون از راه سرخرگ ششی وارد ریه شده و عمل اکسیژن گیری خون انجام می شود. در این زمان خون تیره روشن شده و از سیاهرگ ششی وارد دهلیز می شود. با باز شدن دریچه میترال خون به بطن چپ ریخته می شود. بطن چپ نیز به علت جدار ضخیم خود با انقباض قوی تر قادر خواهد بود که خون را از راه سرخرگ آئورت به تمام نقاط بدن بفرستند.

ساختار دیواره قلب

دیواره قلب از سه لایه تشکیل شده است. لایه های دیواره قلب را بهتر است از خارج از به سمت داخل بررسی کنیم تا دید بهتری به دست آید. آناتومی قلب به ما نشان خواهد داد که ضخامت قلب در بخش های مختلف متفاوت می باشد. در قسمت دهلیز لایه میوکارد نازک قرار دارد. دهلیزها نیازی بع بافت عضله قوی نداشته و دهلیز را به مکان های دور پمپ نمی کند. جریان خون نیز از دهلیز به سمت بطن می باشد و درست در کنار آن قرار دارد. در مقابل بطن ها هستند که در آن شاهد لایه ضخیمی از میوکارد می باشیم و پمپاژ قوی قلب در این قسمت قابل انجام است که خون را از بطن به سمت ریه ها و ارگان های دیگر بدن می فرستد. بخش راست قلب نسبت به بخش چپ میوکارد نازک تری داشته و این بخش راست خون را فقط به ریه انتقال می دهد و بخش چپ با پمپاژ قوی که انجام می دهد خون را به تمام قسمت های بدن انتقال می دهد.

اپیکارد

خارجی‌ترین لایه از دیواره قلب اپیکارد می باشد. اپیکارد یک غشای نازک خونابه است که منجر به روانکاری قلب شده و وظیفه محافظت خارجی قلب را نیز بر عهده دارد. اپیکارد نام دیگری برای لایه داخلی پریکار می باشد.

میوکارد

بعد از لایه اپیکارد لایه ‌ای ضخیم‌ تر به نام میوکارد قرار دارد. میوکارد لایه ای میانی عضلانی بوده که این لایه شامل بافت عضله قلب خواهد شد. بافت ماهیچه‌ ای است که وظیفه پمپاژ را عهده دار می باشد. میوکارد لایه ای میانی عضلانی ضخیم که منقبض شده و خون را از قلب شما خارج می کند.

اندوکارد

بعد از گذر از لایه میوکارد به لایه نازکی به ‌نام اندوکارد می رسیم. اندوکارد لایه ای ساده از لایه درون رگی می باشد. لایه اندوکارد بسیار هموار و در بخش داخلی قلب قرار دارد. وظیفه لایه اندوکارد جلوگیری از چسبیدن خون به دیواره داخلی قلب می باشد که در صورت عملکرد ناصحیح لخته های خون در قلب تشکیل می شود که می تواند کشنده باشد.

حفره‌های قلب

حفره های قلب از مهمترین موارد در آناتومی قلب می باشد. در صورت ایجاد برشی در قلب حفره ها قابل مشاهده بوده و از 4 حفره خالی تشکیل شده است. طراحی هر کدام با توجه به وظیفه ای که دارند می باشد. قلب دارای 4 حفره بطن راست، بطن چپ، دهلیز راست، دهلیز چپ می باشد.

بطن  ها

بطن ها ضخیم تر و بزرگتر از دهلیزها هستند و از ماهیچه های قوی تشکیل شده اند. بطن وظیفه انتقال خون از قلب به بیرون را بر عهده دارد. بطن ها به شریان ها متصل شده و خون را به بیرون از قلب انتقال می دهند. حفره هایی که در سمت راست هستند نسبت به سمت چپ کوچکتر بوده و لایه میوکارد در بخش راست نازکتر از بخش چپ می باشد. متفاوت بودن اندازه در بخش های راست و چپ به متفاوت بودن اندازه ها مربوط است. بخش راست گردش خون وابسته به ریه را حفظ می کند و این در حالی است که بخش چپ گردش مربوط به مسیرهای خونی در اندام های مختلف را عهده دار می شود.

دهلیز

اولین محل اقامت خون در قلب دهلیز می باشد. دهلیز‌ها از بطن‌ ها کوچک‌ تر می باشند. دهلیز دارای دیواره ماهیچه ‌ای نازک ‌تری بوده و مانند حفره ‌های گیرنده برای قلب عمل می ‌کند. این قسمت به رگ‌ ها متصل و خون را به سمت قلب هدایت می ‌کنند.

دریچه های قلب

قلب عضله ای است که وظیفه پمپاژ خون را بر عهده دارد. ورودی ها و خروجی ها در این عضو بر عملکرد آن تاثیر می گذارد. عملکرد قلب در گردش خون در ریه ها و تمام ارگان های بدن می باشد و خون نباید به سمت قلب برگشت داده شود. خونی که از قلب خارج می شود توسط دریچه های یک طرفه که قلب دارد کنترل خواهند شد و این دریچه ها از برگشت خون جلوگیری خواهند کرد. دریچه‌های قلب را به دو نوع دریچه دهلیزی-بطنی و دریچه هلالی قابل تقسیم هستند.

• دریچه آئورت : بین بطن چپ و آئورت .
• دریچه میترال : بین دهلیز چپ و بطن چپ.
• دریچه ریوی : بین بطن راست و شریان ریوی.
• دریچه سه لختی : بین دهلیز سمت راست و بطن راست راست.

دریچه دهلیزی-بطنی

دریچه دهلیزی-بطنی در میان قلب قرار دارد و وظیفه آن انتقال خون از دریچه و از سمت دهلیز به سمت بطن می باشد. در بخش راست قلب دریچه ای قرار دارد که به آن سه لختی گفته می شود که این دریچه دارای 3 بال جدا از هم می باشد. خون از آن عبور می کند و از برگشت خون نیز باید جلوگیری کند. در بخش چپ دریچه ای به نام دریچه میترال یا دو لختی می باشد که دارای دو بال است. دریچه های دهلیزی-بطنی در سمت بطن به رشته هایی سخت به نام طناب های وتری قلب متصل شده اند. این طناب های وتری دریچه را کشیده و از تا شدن آن به سمت عقب جلوگیری می کند. همین امر سبب خواهد شد که خون به راحتی و در مسیر درست عبور کند. زمانی که قلب دچار انقباض می شود دریچه های دهلیزی-بطنی و طناب های وتری به شکل چتر نجات می شوند و طناب های وتری دریچه را کحکم می کشند.

دریچه‌های هلالی

به علت داشتن شکل هلالی گونه لبه ‌ها این دریچه ها را با نام دریچه های هلالی می شناسند. میان بطن و شریان محل قرار گیری این دریچه ‌ها می باشد که خون را از این دریچه‌ ها عبور داد و به بخش های مختلف بدن انتقال میدهد. در سمت راست قلب دریچه ریوی قرار دارد که وظیفه آن کنترل و جلوگیری از بازگشت خون از مسیر ریه به سمت بطن راست می باشد. دریچه های هلالی در سمت چپ قرار گرفته اند که نام آن دریچه آئورت می باشد. وظیفه آن جلوگیری از بازگشت خون از شریان آئورت به سمت بطن چپ می باشد. دریچه‌های هلالی از دریچه‌های دهلیزی-بطنی کوچکتر اند و طناب های وتری ندارند.  ولی از لبه‌های فنجان شکل تشکیل شده اند که از بازگشت خون به صورت آنی جلوگیری خواهند کرد

بخش جدا کننده راست و چپ قلب

این بخش جدا کننده راست و چپ قلب فیبرهای پورکنژ نام دارند که سیگنال‌ها را از دیواره انتقال و پیام ‌های مربوط به انقباض قلب را منتقل می‌کند.

فیزیولوژی قلب

انقباض و انبساط قلب

در هر لحظه هر حفره قلب در یکی از وضعیت های انبساط یا انقباض قرار دارد. به هنگام انقباض بافت عضلانی قلب منقبض شده و خون را به خارج پمپ می ‌کند. در زمان انبساط سلول‌ های ماهیچه ‌ای قلب در حالت استراحت قرار گرفته و حفره از خون پر می‌ شود. فشار خون به هنگام انقباض افزایش و در زمان انبساط کاهش می یابد. همین امر سبب می شود که فشار خون با دو عدد سنجیده شود. عدد بیشتر فشار خون به هنگام انقباض و عدد کمتر فشار خون به هنگام انبساط را نسان می دهد.

چرخه یا سیکل قلبی

چرخه یا سیکل قلبی به اتفاقاتی که در طی یک ضربان قلب اتفاق می افتد گفته می‌ شود. چرخه قلبی از سه فاز انقباض دهلیز، انقباض بطن و استراحت تشکیل شده است.

• انقباض دهلیز

در زمان انقباض دهلیز، با ایجاد یک انقباض خون به سمت بطن می رود. این روند به این صورت انجام می شود که دریچه دهلیزی-بطنی باز شده و دریچه هلالی بسته می‌شود.  حجم خون در دهلیز حدود ۲۵ % بطن را پر کرده و بطن در این مرحله در حالت انبساط باقی خواهد ماند.

• انقباض بطن

بطن برای انتقال خون به آئورت و ریه دچار انقباض می شود. دریچه هلالی آن باز شده و دریچه دهلیزی-بطنی بسته می‌شود. همین باز و بسته شدن دریچه‌ ها باعث هدایت درست جریان خون خواهد شد.

• استراحت

در زمان استراحت ۴ حفره قلب دچار انبساط شده و خون از طریق رگ‌ها به قلب وارد می ‌شود. تقریبا ۷۵ % حجم بطن ها پر خواهد شد. سپس عضلات خود را برای انجام یک چرخه دیگر آماده می‌کنند. دریچه‌ های دهلیزی-بطنی باز و خون آزادانه به سمت بطن حرکت خواهد کرد. دریچه هلالی هم برای جلوگیری از خروج خون بسته خواهند شد.

سیستم هدایت قلب

قلب به وسیله یک سیستم الکتریکی منظم و دقیق کنترل می شود که با استفاده از اعصابی که در عضلات موجود است و پالس‌ های الکتریکی را تولید می کند عملکرد انبساط و عدم انقباض قلب را کنترل خواهد کرد. پالس‌ های الکترونیکی که از ماهیچه ‌های قلب به وجود می‌ آیند موجب انقباض قلب می شوند. تولید این سیگنال ‌ها از نقطه سینوترال (SA) شروع خواهد شد که این نقطه در بالای دهلیز راست قرار دارد. البته این نقطه را با نام ضربان ‌ساز طبیعی نیز میشناسند. پالس الکتریکی از این ضربان ساز خارج شده و از طریق بافت عضلانی دهلیز و بطن حرکت می کند و موجب انقباض در حفره ها خواهد شد. ضربان سازها پالس های منظمی تولید می کنند اما ممکن است سرعت ضربان به علت های مختلف تغییر کند که در این زمان فرد دچار تپش قلب می شود.

چگونه خون از قلب شما عبور می کند؟

دو نیمه قلب از هم جدا شده اند اما با هم کار می کنند. بخش راست قلب خون اکسیژن زدایی شده را که در اطراف بدن که در حال گردش است دریافت و به ریه های شما پمپ خواهد کرد. سپس خون به نیمه چپ قلب بازمیگردد و آماده پمپاژ به ارگان های بدن می شود. 4 دریچه موجود در قلب مانند دروازه هایی هستند که باز و بسته می شوند و باید اطمینان حاصل کنید که خون شما در یک جهت حرکت می کند.

• دریچه سه تایی و دریچه ریوی در نیمه راست
• دریچه میترال و دریچه آئورت در نیمه چپ

چگونه خون در اطراف بدن شما حرکت می کند؟

انقباض عضله قلب، خون را هل می دهد. ابتدا خون را از نیمه چپ از طریق آئورت یا همان شریان های اصلی به عروق پمپاژ خواهد کرد. خون از طریق رگها و مویرگ ها عبور کرده و با عبور از این شبکه مویرگها خون به قسمت های مختلفی از بدن شما می رسد. سپس خون اکسیژن زدایی شده از طریق رگهای شما که به نیمه راست قلب متصل است برمی گردد. عروق کرونر به هنگام خروج از قلب منشعب می شوند و گسترش می یابند و خون مورد نیاز بدن را تامین می کنند.

بیماری های قلبی و گردش خون چیست؟

بیماری های قلبی و گردش خون یا بیماری های قلبی عروقی از مشکلات قلب و سیستم گردش خون شما هستند که برای درمان آن روش های متفاوتی وجود دارد.

• بیماری های کرونر مانند حمله قلبی و آنژین
• بیماری قلبی مادرزادی
• بیماری های قلبی ارثی
• سکته
• زوال عقل عروقی
• دیابت

چگونه از بیماری های قلبی جلوگیری کنیم؟

• کنترل فشار خون 
• عدم استعمال سیگار و دخانیات 
• کنترل دیابت و بیماری های زمینه ای 
• انجام ورزش و فعالیت های بدنی 
• ترک مصرف بیش از حد الکل
• کنترل سطح کلسترول 

رژیم غذایی مناسب قلب 

روشن است که رژیم غذایی ارتباط مستقیمی با سلامت قلب دارد رژیم غذایی سالم رژیمی است که در آن حبوبات و غلات،سبزیجات و پروتئین به مقدار کافی وجود داشته باشد تا قلب نیز به عنوان یکی از اعضای بدن در سلامت کامل باشد.

چه چیزی من را در معرض خطر بیماری های قلبی و عروقی قرار می دهد؟

بسیاری از بیماری های قلبی و عروقی عوامل خطر یکسانی دارند از جمله:

• دیابت ضعیف مدیریت شده
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• اضافه وزن یا چاقی
• سیگار کشیدن
• نوشیدن بیش از حد الکل

نرخ تپش قلب

تعداد تپش قلب انسان در دوره‌های مختلف زندگی تغییر می‌کند. در این جا نرخ متوسط ضربان قلب انسان آورده شده است:

• نوزاد تازه متولد شده: ۱۳۰ ضربه در دقیقه
• ۳ ماهه: ۱۴۰ ضربه در دقیقه
• ۶ ماهه: ۱۳۰ ضربه در دقیقه
• ۱ ساله: ۱۲۰ ضربه در دقیقه
• ۲ ساله: ۱۱۵ ضربه در دقیقه
• ۳ ساله: ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ۴ ساله: ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ۶ ساله: ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ۸ ساله: ۹۰ ضربه در دقیقه
• ۱۲ ساله: ۸۵ ضربه در دقیقه
• فرد بالغ: بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه