اکوکاردیوگرافی قلب : هر آنچه باید درباره اکو قلب (اکوکاردیوگرام) بدانید!

اکوکاردیوگرافی یا اکوی قلب روشی پیشرفته‌تر از نوار قلب است. این روش غیر تهاجمی شبیه نوار قلب بوده و چند دقیقه بیشتر به طول نمیکشد. برای گرفتن نوار قلب فرد باید به پشت بخوابد، اما برای گرفتن اکوکاردیوگرام فرد باید به پهلو بخوابد. اکوی قلب می‌تواند تصویر دقیقی از دیواره‌های قلبی، دریچه‌ها، ابندای سرخرگ‌ها به متخصص قلب و عروق بدهد. توسط سونوگرافی یا اکو کردن امواج صوتی با فرکانس بالا می‌تواند تصویری از قلب بدهد.

اکوکاردیوگرافی قلبی چیست ؟

اکوکاردیوگرافی یا اکو قلبی تستی است که با استفاده از امواج صوتی تصاویر متحرک از قلب گرفته می‌شود. اکو قلبی نیاز به بستری شدن ندارد. این آزمایش غیر تهاجمی بدون درد و بدون عمل جراحی انجام می‌شود. اکوکاردیوگرافی برای تشخیص مشکلات قلبی یا چگونگی کارکرد قلب فرد به کار می‌رود.

اکوکاردیوگرافی در چه مواردی انجام می‌شود و چه افرادی به آن نیاز دارند ؟

• اگر فرد دچار تب روماتیسمی شده باشد.
• در صورتی که فرد دچار حمله قلبی شده باشد.
• اگر فرد دچار نارسایی قلبی باشد و علائمی مانند تنگی نفس و تورم در پاها و … را در خود احساس کند.
• اکوکاردیدگرافی به پزشک کمک می‌کند که صداهای غیرطبیعی قلب، افزایش ضخامت بطن‌ها و لخته خون یا تومورهای مغزی را تشخیص دهد.
• اگر فرد دارای نقص مادرزادی باشد.
• اگر فرد در قفسه سینه خود درد غیرقابل توجیه داشته باشد.
• در صورتی که فرد دارای صداهای غیرطبیعی قلب باشد.

اکوکاردیوگرافی چه چیزی را نشان می‌دهد ؟

اکوکاردیوگرافی اندازه و شکل قلب، نحوه عملکرد قلب، ضعف در دیواره یا بخشی از قلب و عدم کارکرد صحیح آن، مشکلات دریچه قلبی، لخته خون در قلب.

نحوه انجام اکوکاردیوگرافی قلب به چه صورت است ؟

در این آزمتیش فرد ابتدا به پهلو یا پشت می‌خوابد. و پزشک ژل مخصوص را بر روی پروب می‌ریزد و بر روی سینه او حرکت می‌دهد. (در برخی از انواع اکو نمک یا رنگ مخصوصی به یکی از رگ‌ها تزریق می‌شود که قلب تصاویر اکو واضح‌تر نمایش دهد.) EKG آزمایشی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. برای انجام اکوکاردیوگرافی الکترود‌هایی به قفسه سینه فرد وصل می‌شود تا اکو انجام شود. امواج صوتی تصاویری از قلب او و دریچه‌های آن ایجاد می‌کنند. در اکوکاردیوگرافی از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. سپس حرکت قلبی فرد  بر روی صفحه ویدیویی نمایش داده می‌شود. یک نوار ویدئو یا عکس از قلب می‌تواند ارائه دهد. در هنگام انجام تست  نیز فرد کاملا هوشیار است و می‌توانید ویدئو را ببیند. انجام تست برای مدت 15 الی 20 دقیقه زمان می‌برد. همچنین به علت غیر تهاجمی بودن آن درد و عوارض جانبی ندارد. در طی اکو ممکن از فرد خواسته شود که موقعیت خود را تغییر دهد یا نفس خود را برای مدت کوتاهی حبس کند، زیرا این کار موجب می‌شود فرد تصاویر بهتری از قلب دریافت کند. برای داشتن تصاویر واضح‌تر پروب را به قلب او نزدیکتر می‌کنند که در این حالت اکوکاردیوگرافی از طریق مری انجام می‌شود.

انواع اکوکاردیوگرافی

نوع اکوکاردیوگرافی، بستگی به این دارد که متخصص قلب و عروق به چه اطلاعاتی نیاز داشته باشد.

اکوکاردیوگرام قفسه سینه یا ترانسوراژیک

پژواک ‌نگاری قفسه‌ گذر (Transthoracic Echocardiography): در این حالت تکنسین ژل را بر روی دستگاه مبدل پخش می‌کند، سپس مبدل را بر روی پوست فشار می‌دهد. این دستگاه موج صدای اکو شده را از قلب فرد ثبت خواهد کرد. و رایانه صداها را به تصویر متحرک تبدیل می‌کند. هدف از این کار تابش پرتو سونوگرافی از طریق قفسه سینه است. در صورتی که ریه‌ها یا دنده‌ها اجازه ندهند که بخشی از قلب او دیده شود، این امکان وجود دارد که عاملی تقویت کننده به صورت وریدی به فرد تزریق شود. این عامل تزریق شده بی‌خطر است و تصاویری با وضوح بالاتری را نشان می‌دهد.

اکوکاردیوگرام مری یا ترانسوفاژیال

پژواک‌ نگاری مری ‌گذر (Transesophageal Echocardiography): از این اکو زمانی استفاده می‌شود که متخصص قلب و عروق به تصاویر دقیق‌تری نیاز داشته باشد و گرفتن تصویر واضح از قلب سخت باشد. این روش به این صورت انجام می‌پذیرد که ابتدا گلوی فرد بی حس شده و به آن داروی آرام بخش تزریق می‌شود. سپس لوله‌ای انعطاف پذیر که حاوی دستگاه مبدل است به سمت پایین گلو و درون دهان یا مری می‌فرستند. مبدل صداهای اکو شده را از قلب را می‌تواند ثبت کند. رایانه اکو صداها را به تصاویر متحرک در مانیتور تبدیل می‌کند و متخصص قلب و عروق می‌تواند نتایج را از روی مانیتور ببیند. بعد از تکمیل تست، پروب از دهان فرد بیرون کشیده شده و او  احساس سرفه خواهد داشت.

اکوکاردیوگرافیداپلر

اکوکاردیوگرام داپلر می‌تواند مشکلات جریان و فشار خون را در شریان‌های قلب را بررسی کند و در صورت موجود بودن مشکل آن را تشخیص دهد. سیگنال داپلر می‌تواند سرعت و گردش خون را در قلب اندازه گیری کند. جریانی که در مانیتور در این سونوگرافی نشان داده شده به گونه رنگ آمیزی خواهد شد که می‌تواند به پزشک کمک کند که هر مشکلی را تشخیص دهد.

اکوکاردیوگرام استرس

پژواک ‌نگاری تنشی (Stress Echocardiography): در این نوع از اکوکاردیوگرام برای بررسی مشکلات کرونری فرد باید استرس داشته باشد یا در حین ورزش باشد. بعضی از مشکلات قلبی مربوط به شریان‌هایی که خون مورد نیاز را تامین می‌کنند در حین ورزش کردن رخ خواهد داد. اکوکاردیوگرام اطلاعات مربوط به انسداد شریان قلبی را ارائه می‌دهد. در این روش تصاویر قلب بیمار قبل و بلافاصله بعد از تردمیل یا دوچرخه ثابت گرفته می‌شود. در صورتی که فرد شرایط لازم برای ورزش کردن را نداشته باشد به بیمار دارویی تزریق می شود که که پمپاژ قلب را به حدی برساند که بنظر می‌رسد که فرد در حال ورزش کردن است.

اکو قلب جنین 

پژواک‌ نگاری قلب جنین (Fetal Echocardiography): در این اکو امکان تشخیص نارسایی‌های قلب در مراحل اولیه رشد جنین فراهم می‌شود. این روش برای بیماری‌های مادر زادی و آریتمی‌های قلب استفاده می‌شود. اکوکاردیوگرافی از هفته 16 بارداری به بعد قابل انجام است و برای مادر و جنین خطر یا عارضه‌ای ندارد و انجام آن برای تمام جنین‌ها لازم نیست. موارد زیر شرایط لازم برای انجام اکو جنین است:

• مصرف دارو‌های تراتوژن در زمان حاملگی مانند الکل، آمفتامین، ضدتشنج‌ها، لیتیوم ویتامین A، وارفارین.
• مصرف دارو‌های ضد انعقادی.
• داشتن سابقه بیماری‌های قلبی مادرزادی در خانواده.
• مادرانی که سابقه نازایی و استفاده از روش‌های کمک باروری داشته‌ اند.
• بیماری‌های متابولیکی از جمله دیابت، فنیل کتونوری، لوپوس.
• بیماری‌های عفونی مثل سرخچه، سیتومگالوویروس، آنتروویروس‌ها و پاروویروس‌ها.
• عفونت؛ لوپوس، پاروویروس، سرخچه، فنیل کتونوری.
• وجود لکه اکوژن در سونوگرافی.
• چند قلویی.
• سقط مکرر.
• IVF.
• NT غیرطبیعی در سونوگرافی.
• کودک قبلی با CHD.

شرایط جنین برای لزوم انجام اکو قلب جنین

• اختلالات اضطراری و عمده.
• کاروتیپ جنین غیرطبیعی.
• افزایش ضخامت کیسه.
• غده عصبی غیرطبیعی.
• هیدروپس.
• آریتمی قلب جنین.
• دیستیکتومی جنین.
• تشخیص بیماری‌های کروموزومی در دوران جنینی.
• شک به سندرم‌های ژنتیکی از قبیل: داون، تریزومی 18 و … .

خطرات اکوکاردیوگرافی

• در اکو مری آسیب به مری مانند خونریزی
• واکنش به داروهایی که برای تسکین در طول درمان به وی داده می‌شود. این عوارض مانند حالت تهوع و تنگی نفس است.
• گلودرد.

قبل از اکوکاردیوگرافی

اکوکاردیوگرافی در مطب یا بیمارستان انجام می‌گیرد. در صورت داشتن اختلال و مشکل در مری بهتر است از 8 ساعت قبل ناشتا باشید. اگر استرسی هستید بهتر است تست استرس را انجام دهید.

بعد از اکوکاردیوگرافی

بعد از انجام اکو قلب فرد می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را از سربگیرد. در صورت طبیعی بودن اکوکاردیوگرام ممکن است به آزمایش دیگری احتیاج نداشته باشید. ولی در صورت غیرطبیعی بودن آن ممکن است نیاز باشد برای بررسی‌های بیشتر به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. در صورت انجام اکو مری ممکن است در گلوی خود احساس درد داشته باشید.

جواب اکوکاردیوگرافی چه چیزی را نشان می‌دهد ؟

ایجاد شدن تغییر در اندازه قلب

دریچه‌های ضعیف شده یا آسیب دیده قلب، که فشار خون بالا و بیماری‌هایی که موجب بزرگ شدن بطن‌های قلب و یا ضخیم شدن دیواره‌های قلب به طور غیر طبیعی خواهد شد.

قدرت پمپاژ

اندازه گیری‌های بدست آمده از اکوکاردیوگرام شامل درصد خون پمپ ده از بطن پر شده با ضربان قلب و حجم خون پمپ شده توسط قلب در یک دقیقه(کسر تخلیه یا برون ده قلبی) است. در صورتی که قلب قادر به پمپاژ خون به اندازه کافی نباشد موجب نارسایی خواهد شد.

آسیب به عضله قلب

تمام قسمت‌های دیواره قلب به طور عادی در پمپاژ قلب نقش خواهند داشت. به جز بخش‌هایی از دیواره قلب که ضعیف هستند که این زمانی است که بر اثر حمله قلبی آسیب دیده باشد یا اکسیژن کمی دریافت کند.

مشکلات دریچه قلب

اکوکاردیوگرام نشان می‌دهد که دریچه قلب به اندازه کافی باز خواهند شد. و جریان خون کافی به قلب برسد و به اندازه کافی بسته شود که جریان خون خون قطع نشود.

نقص قلب

اکوکاردیوگرام مشکلات مربوط به بطن‌های قلب و مشکلات غیرطبیعی بین قلب و رگ‌های خونی اصلی و نقص‌های پیچیده قلبی مادر زادی را نشان خواهد داد.

قیمت اکوی قلب یا اکوکاردیوگرافی

هزینه اکوی قلب به نوع اکوی مورد نیاز بیمار و تعداد دفعات مورد نیاز اکو نیاز دارد. همچنین با توجه به نوع بیمه ممکن است هزینه پرداختی توسط بیمار فرق کند. مهم‌تر از همه، نوع و دقت دستگاه مرکز اکوی قلب نیز بر تعیین هزینه اکو تأثیر دارد.