آنچه در مورد ضربان قلب آهسته باید بدانید

ضربان قلب آهسته یا به عبارتی برادی‌کاردی، در اثر برخی بیماری‌های قلبی ایجاد می‌شود. ضربان قلب نرمال 60 ضربه در دقیقه است. گاهی اوقات ضربان قلب آهسته تنها زمانی خود را نشان می‌دهد که ضربان قلب در حین ورزش به‌اندازه کافی افزایش نیابد. در این حالت سرگیجه و تنگی نفس می‌تواند شروع شود. تکانه‌های الکتریکی برای ضربان قلب معمولاً در گره سینوسی ایجاد می‌شود و از آنجا آنها را از طریق به‌اصطلاح گره AV به حفره‌های قلب منتقل می‌کنند، جایی که سلول‌های عضله قلب منقبض می‌شوند. برادی کاردی می‌تواند زمانی رخ دهد که تکانه‌های الکتریکی بسیار کمی در گره سینوسی ایجاد شود (برادی‌کاردی سینوسی)، انتقال آنها مختل شود مثلاً در مورد بلوک شاخه‌ای به‌اصطلاح یا سایر آریتمی‌های قلبی مانع از ضربان قلب سریع‌تر شوند.

چرا قلب آرام‌تر از حالت طبیعی می‌تپد؟

گره AV همچنین می‌تواند 40 تا 50 تکانه الکتریکی در دقیقه ایجاد کند. برادی کاردی زمانی ایجاد می‌شود که گره سینوسی از کار بیفتد. اگر این تکانه‌های الکتریکی از گره AV دیگر نتوانند منتقل شوند، سلول‌های عضله قلب همچنان قادر به تولید چند تکانه هستند. در نتیجه ضربان قلب بسیار کم می‌شود. بااین‌حال، سیستم گردش خون بدن نمی‌تواند با فرکانس‌های حدود 20 تا 30 ضربه در دقیقه برای مدت طولانی کار کند. در برادی‌کاردی سینوسی، تکانه‌های الکتریکی بسیار کمی در گره سینوسی ایجاد می‌شود. ضربان قلب کند اما منظم است. گاهی اوقات برادی‌کاردی حتی در جنین یا نوزاد رخ می‌دهد. در طول زایمان، ضربان قلب نوزاد متولد نشده ممکن است در طول زایمان کاهش یابد. همچنین در سندرم آپنه برادی‌کاردی، نوزادان نارس اغلب از تنگی نفس و ضربان‌قلب آهسته رنج می‌برند.

ضربان قلب آهسته ناشی از بیماری قلبی:

• بیماری عروق کرونر قلب
• اختلالات عملکرد گره سینوسی (به‌عنوان مثال به دلیل گره سینوسی یا سندرم برادی‌کاردی تاکی‌کاردی، ناتوانی کرونوتروپیک)
• اختلال در سیستم هدایت
• حمله قلبی
• التهاب در قلب
• دستگاه CRT (به‌عنوان مثال، ضربان‌ساز یا دفیبریلاتور کاشته شده)

عواملی که خارج از قلب باعث ایجاد ضربان قلب آهسته می‌شوند:

• سندرم سینوس کاروتید
• کم‌کاری تیروئید
• اختلالات الکترولیت
• مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل
• مصرف بیش از حد دارو

علائم

اغلب اوقات، برادی‌کاردی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. برای مثال، ورزشکاران در مرحله استراحت احساس نمی‌کنند که قلبشان کندتر از افراد غیر ورزشکار می‌تپد. گاهی اوقات ضربان قلب آنقدر آهسته است که خون کمتری به بدن پمپاژ می‌شود. در نتیجه، نیاز به اکسیژن، به‌ویژه در مغز، دیگر نمی‌تواند به‌اندازه کافی برآورده شود. سردرد، سرگیجه، ازدست‌دادن هوشیاری، حالت تهوع و استفراغ می‌تواند منجر شود. گاهی اوقات علائم قابل‌مشاهده نیستند. حتی ورزشکاران رقابتی معمولاً در زمان استراحت احساس نمی‌کنند که ضربان قلبشان کمتر از ضربان قلب افراد تمرین نکرده است. علائم معمولی که ممکن است نشان‌دهنده برادی‌کاردی باشد:

• خستگی
• تنگی نفس
• سرگیجه که منجر به ازدست‌دادن هوشیاری یا غش می‌شود
• پوست کبود حساس به سرما
• اختلالات بینایی
• اضطراب و عصبی بودن

معاینات و تشخیص ضربان آهسته قلب

بسیاری از آریتمی‌ها بی‌ضرر هستند و بنابراین نیازی به درمان ندارند. بااین‌حال، مهم است که این مورد توسط یک پزشک بررسی شود تا مشخص شود که آیا و به چه شکل درمان لازم است. هنگام صحبت با پزشک، مهم است که تمام داروهای مصرفی (از جمله داروهای گیاهی) و هر بیماری موجود را نام ببرید. همچنین نگهداری از زمان و شرایطی که آریتمی رخ می‌دهد مفید است.

با اندازه‌گیری منظم فشارخون و نبض می‌توان نبض نامنظم، بالا یا پایین را تشخیص داد. تمام فشارسنج‌های تمام اتوماتیک ویزومات می‌توانند پالس‌های نامنظم یا آریتمی‌های قلبی را تشخیص دهند و با یک سیگنال نوری روی نمایشگر نشان دهند. اگر مشکوک به اختلال در ریتم قلب هستید، پزشک می‌تواند آزمایشات مختلفی را انجام دهد. آزمایشاتی چون:

• الکتروکاردیوگرام (EKG)
• آزمایشات خون
• سونوگرافی قلب
• کاتتریزاسیون قلبی
• بررسی جدول شیب
• معاینه الکتروفیزیولوژیک (EPU)
• مانیتور قلب قابل کاشت

ECG مهم‌ترین وسیله برای تشخیص برادی‌کاردی است. علاوه بر EKG طبیعی، EKG طولانی‌مدت در طول 24 ساعت معمولاً برای تعیین نحوه رفتار قلب در طول روز انجام می‌شود. همچنین می‌توان از نوار قلب ورزشی استفاده کرد. درحالی‌که بیمار روی دوچرخه یا تردمیل ورزش می‌کند، اختلالاتی که تحت استرس شدید ایجاد می‌شوند قابل تشخیص هستند.

درمان برادی‌کاردی

ضربان آهسته قلب همیشه نیاز به درمان ندارد البته اگر آسیب ارگانیک به قلب وارد نشود، برخی از داروهای خانگی وجود دارند که می‌توانند گردش خون را تحریک کرده و نبض را افزایش دهند، مانند:

• مصرف قهوه یا چای
• ورزش منظم
• دوش‌های متناوب

معمولاً زمانی که علائم ظاهر می‌شود و ضربان قلب به زیر 40 می‌رسد، درمان ضروری است. درمان در درجه اول شامل ازبین‌بردن بیماری زمینه‌ای است، سپس بسته به علت، گزینه های زیر در نظر گرفته می‌شود:

دارو درمانی 

در صورت بروز آریتمی‌های آهسته قلبی، کاهش یا قطع داروهایی مانند داروهای دیژیتالیس، مسدود کننده های بتا یا مسدود کننده های کانال کلسیم می‌تواند مفید باشد. با ضربان قلب به طور موقت آهسته، داروهایی مانند سمپاتیک، آنتی کولینرژیک یا بوتیلسکوپولامین می‌توانند ضربان قلب را تسریع کنند.

ضربان‌ساز

در صورت نیاز به درمان، معمولاً ضربان‌ساز کاشته می‌شود. این روش جراحی می‌تواند به‌صورت سرپایی یا بستری انجام شود. یک، دو یا سه الکترود به قلب متصل است. پیس میکر می‌تواند نبض را کنترل کند و در صورت لزوم تکانه بدهد.

بررسی علل داخلی ایجاد ضربان قلب آهسته

از علل ایجاد ضربان قلب آهسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

برادی‌کاردی می‌تواند با اختلال در ایجاد تحریک و هدایت در قلب ایجاد شود. بلوک قلبی یا بلوک دهلیزی

گره AV که به نام بلوک AV یا بلوک دهلیزی نیز شناخته می‌شود، ضربان‌ساز ثانویه قلب است. این تکانه‌های الکتریکی را که از گره سینوسی می‌آیند از طریق عضلات دهلیزی دریافت می‌کند و آنها را از طریق سیستم هدایت به حفره‌های قلب می‌فرستد که منجر به انقباض آنها می‌شود. اگر گره AV مسدود شود، ارتباط بین دهلیز و بطن مختل یا قطع می‌شود. در نتیجه، تکانه‌های الکتریکی یا دیگر به اتاقک قلب نمی‌رسند یا با تأخیر مواجه می‌شوند. بر این اساس ضربان قلب بسیار کند است یا اصلاً رخ نمی‌دهد. در این زمینه، این بیماری به سه درجه شدت تقسیم می‌شود:

• درجه 1، تأخیر در انتقال تکانه‌ها: قلب همچنان به‌صورت ریتمیک و به طور معمول سریع می‌تپد.
• درجه 2، قطع موقت انتقال: برخی از تکانه‌ها دیگر به اتاقک نمی‌رسند، قلب گاهی اوقات یک ضربان می‌پرد.
• و درجه 3، قطع کامل انتقال بلوک کامل: دیگر هیچ تکانه‌ای به بطن‌ها نمی‌رسد. این باعث ایجاد تکانه‌های جایگزین می‌شود که از توقف قلب جلوگیری می‌کند. سپس فقط بسیار آهسته و با کمتر از 40 ضربه در دقیقه می‌زند. در اینجا می‌توان از برادی‌کاردی صحبت کرد. افراد با این شدت بلوک AV نیاز به ضربان‌ساز دارند.

سندرم گره سینوسی (اختلالات عملکرد گره سینوسی)

گره سینوسی ساعت قلب است. در سندرم گره سینوسی، گره سینوسی کمتر تکانه‌های الکتریکی می‌دهد. در این مسیر ضربان قلب کاهش می‌یابد و ضربان قلب کاهش می‌یابد (برادی‌کاردی سینوسی) تاحدی‌که ضربان قلب متوقف می‌شود (ایست سینوس). هنگامی که فعالیت کاهش می‌یابد، ناحیه دیگری در قلب معمولاً وظیفه گره سینوسی را بر عهده می‌گیرد. این “پیس میکر جایگزین” یا در قسمت پایین دهلیز، در گره دهلیزی، در سیستم هدایت یا در یک بطن قرار دارد. اگر نبض کند باشد، به‌خصوص اگر نامنظم باشد، فرد مشکوک به اختلال در گره سینوسی است.

اما حتی با تغییر مداوم ضربان نبض یا با نبضی که علی‌رغم فعالیت بدنی افزایش نمی‌یابد، ممکن است اختلال در عملکرد گره سینوسی وجود داشته باشد. بر اساس علائمی مانند احساس ضعف یا خستگی و نتایج الکتروکاردیوگرافی (ECG)، پزشک در نهایت می‌تواند تشخیص دهد که آیا سندرم گره سینوسی علت برادی‌کاردی است یا خیر. به افرادی که علائم این بیماری را دارند معمولاً ضربان‌ساز مصنوعی داده می‌شود که ضربان قلب را تسریع می‌کند.

ناتوانی کرونوتروپیک (بیماری کرونری قلب)

به طور معمول، ضربان قلب با فعالیت بدنی افزایش می‌یابد. بااین‌حال، در مورد ناتوانی کرونوتروپیک، گره سینوسی تکانه‌های بیشتری از خود ساطع نمی‌کند، بنابراین ضربان قلب افزایش نمی‌یابد و بنابراین خیلی کند می‌شود. یکی از علائم آن این است که بیمار دیگر نمی‌تواند به‌اندازه کافی ورزش کند. این بیماری بخشی از سندرم گره سینوسی بیمار (سندرم سینوس بیمار) است.

علاوه بر این، اختلال در انتقال در گره AV می‌تواند منجر به ناتوانی کرونوتروپیک شود. این وضعیت بخشی از سندرم گره سینوسی بیمار (سندرم سینوس بیمار) در نظر گرفته می‌شود. معمولاً گره سینوسی ضربان‌ساز طبیعی قلب است. در مورد نارسایی کرونوتروپیک، عملکرد گره سینوسی مختل می‌شود، به طوری که ضربان قلب متناسب با بار افزایش نمی‌یابد. اختلال در هدایت گره AV نیز می‌تواند منجر به ناتوانی کرونوتروپیک شود. تنها گزینه درمانی برای ناتوانی کرونوتروپیک استفاده از یک ضربان‌ساز قلبی تحریک‌کننده ضربان است که ریتم قلب را با سنسور ضربان ارزیابی می‌کند. هنگامی که تحت استرس قرار می‌گیرید، این امر همچنین تضمین می‌کند که قلب دوباره به‌اندازه کافی می‌زند.

سندرم سینوس کاروتید

شبکه عصبی روی شریان کاروتید بیش از حد به سندرم سینوس کاروتید حساس است. حرکت یا فشار منجر به ضربان قلب آهسته، گاهی اوقات حتی ایست قلبی کوتاه همراه با غش می‌شود. علاوه بر این، تعریق، سرگیجه، حالت تهوع، اختلالات بینایی، سردرد، تپش قلب و رنگ پریدگی ممکن است قبل از غش رخ دهد. این بیماری اغلب با چرخاندن یا کج کردن سریع سر ایجاد می‌شود. به‌ندرت، توموری در گلو وجود دارد که به شریان فشار وارد می‌کند.

بااین‌حال، به‌محض درازکشیدن بیماران، بلافاصله دوباره هوشیار می‌شوند. برای ارزیابی اینکه غش و ضربان قلب آهسته از کجا می‌آید، پزشک می‌تواند «آزمایش فشار کاروتید» را روی گیرنده‌های فشار در گردن انجام دهد. فقط متخصصان مسئول این امر هستند و بیماران تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرند. ممکن است بیمار بیهوش شود یا نبض به میزان قابل‌توجهی کاهش یابد. بر این اساس، هدف از درمان کاهش سرگیجه و غش است؛ بنابراین بسیار مهم است که بیمار از سندرم آگاه باشد و از موقعیت‌هایی که به طور بالقوه می‌توانند باعث حمله شوند جلوگیری کند.

چگونه از بروز ضربان قلب آهسته جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از برادی‌کاردی، باید از عوامل نامطلوب اجتناب کرد:

• مصرف بیش از حد الکل
• مصرف دارو
• سیگارکشیدن
• رژیم غذایی ناسالم و نامتعادل
• شیوه زندگی کم‌تحرک