فیبریلاسیون بطنی یا VF قلب چه زمانی رخ می دهد؟

فیبریلاسیون بطنی (VF) نوعی اختلال جدی در قلب می باشد که ریتم غیر طبیعی در قلب ایجاد می کند که می تواند موجب مرگ فرد شود. در افرادی که دچار آریتمی می شوند، ضربان قلب نامنظم جز اولین و تنها علامت بیماری عروق کرونر می باشد. فیبریلاسیون بطنی متفاوت از فیبریلاسیون دهلیزی (AF) می باشد. البته هر دو نوعی از آریتمی هستند اما بر قسمت های مختلف قلب اثر می گذارند. فیبریلاسیون دهلیزی می تواند یک وضعیت جدی قلبی می باشد اما به طور معمول نشانه یک مشکل مزمن است نه یک عامل خطرناک و تهدید کننده برای زندگی فرد.

فیبریلاسیون بطنی چیست ؟

فیبریلاسیون بطنی نوعی مشکل قلبی می باشد که در صورتی که در عرض چند دقیقه درمان نشود بسیار خطرناک بوده و می تواند منجر به مرگ شود. در فیبریلاسیون بطنی امواج الکتریکی که ضربان قلب را کنترل می کنند، غیرطبیعی میشوند. می توان گفت که یکی از شایع ترین علت بروز فیبریلاسیون بطنی حمله یا سکته قلبی است. بهترین راه برای درمان فیبریلاسیون بطنی آن برگردان ریتم قلبی با شوک الکتریکی یا همان دِفیبریلاسیون می باشد.

علت فیبریلاسیون

تپش قلب انسان به این صورت است که ضربان های الکتریکی باید مسیر خاصی را به سمت انتهای قلب دنبال کنند. در صورتی که اگر در مسیر این تکانه ها مشکلی به وجود بیاید، امکان دارد آریتمی یا ضربان قلب نامنظم ایجاد شود. زمانی که عضلات در چهار محفظه قلب سفت می شوند، ضربان قلب اتفاق می افتد. در حین ضربان قلب، محفظه بسته شده و خون را به بیرون می فرستد. انقباض زمانی شروع خواهد شد که گره سینوسی، ضربان الکتریکی ساطع کند و دهلیز راست و چپ را دچار انقباض کند. تکانه الکتریکی تا گره دهلیزی بطنی در مرکز قلب ادامه داشته و این گره بین دهلیز و بطن ها قرار دارد. ضربان الکتریکی از طریق این گره وارد بطن ها شده و آنها را منقبض می کند و در نتیجه خون از قلب به کل بدن پمپاژ می شود.
فیبریلاسیون بطنی در افرادی با شرایط مختلف اتفاق خواهد افتاد. اما همانطور که اشاره شد شایع ترین علت آن سکته قلبی می باشد. سکته قلبی به این صورت است که عروقی که به ماهیچه قلب خونرسانی می کند بسته شود و موجب مرگ ماهیچه قلب شود. فیبریلاسون بطنی عموما چند روز بعد از سکته قلبی رخ می دهد اما گاهی ممکن است جز اولین نشانه های سکته یا حمله قلبی است. فیبریلاسیون بطنی ممکن است در افرادی که مشکل قلبی هم ندارند هم اتفاق بیفتد. افرادی که مشکل ریوی دارند یا داروی های مخدر و غیرقانونی مصرف میکنند نیز ممکن است در آنها فیبریلاسیون بطنی دیده شود.

علائم فیبریلاسیون بطنی

از هوش رفتن و نداشتن ضربان قلب  شایع ترین علائم فیبریلاسیون بطنی می باشد زیرا ماهیچه و مغز خون کافی دریافت نخواهد کرد.

• سرگیجه
• حالت تهوع
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• تاکی کاردی یا ضربان قلب شتاب و تپش قلب

تشخیص فیبریلاسیون بطنی

در این وضعیت فرد هوشیاری اش را از دست داده است و ابزارهای تشخیصی می توانند این وضعیت را تایید کنند:

مانیتور قلب : این دستگاه هرگونه بی نظمی ایجاد شده در ضربان قلب را تشخیص می دهد.

بررسی ضربان قلب از روی پوست : ضربان قلب از روی پوست اندازه گیری خواهد شد که این کار بسیار دشوار است زیرا ممکن است نبض بسیار ضعیف باشد یا کلا نباشد.

در این حالت آزمایشات تشخیصی می تواند به کشف علت کمک کنند:

الکتروکاردیوگرام : برای تشخیص فیبریلاسیون بطنی از الکتروکاردیوگرام (ECG)  استفاده می کنند. در این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب نشان داده می شود. قلب به طور معمول در هر ضربان سیگنال الکتریکی کوچکی ایجاد می کند. این آزمایش نشان می دهد که  قلب چگونه کار می کند، چه آسیب هایی به عضله قلب وارد شده است و آیا ضربان قلب طبیعی است.

تست آنزیم قلبی : زمانی که حمله قلبی اتفاق می افتد برخی از آنزیم ها وارد جریان خون می شوند. آزمایش خون قادر است آنزیم ها را تشخیص دهد. سطح آنزیم در طی چند روز بررسی خواهد شد.

اشعه ایکس قفسه سینه : این تست برای ورم قلب می باشد که آیا قلب ورم دارد یا خیر و یا از وجود مشکل در رگ های خونی فرد صحبت می کند.

اسکن هسته ای : این تست مشکلات جریان خون به قلب را بررسی می کند. مواد رادیواکتیوی به جریان خون تزریق شده و دوربین های ویژه مواد رادیواکتیو را به هنگام عبور از درون ریه ها و قلب تشخیص می دهند.

اکوکاردیوگرام : نوعی تست سونوگرافی می باشد که از امواج پرفشار برای دریافت تصاویر استفاده می کنند. این آزمایش قادر است به پزشک کمک کند تا بیماری های ساختاری قلب را تشخیص دهد.

آنژیوگرافی : در این تست لوله ای نازک و انعطاف پذیر کاتتر وارد رگ خونی شده و ماده حاجب از طریق کاتتر به شریان ها تزریق می شود و به تشخیص بیماری عروق کرونر کمک خواهد کرد.

MRI یا CT اسکن : این تست های تصویربرداری می توانند کسر تخلیه ای را اندازه گیری کند. آنها همچنین می توانند تشخیص دهند که بیمار دچار حمله قلبی شده است یا خیر.

فرق فیبریلاسیون بطنی و فیبریلاسیون دهلیزی در چیست ؟

دهلیز چپ و راست، حفره های فوقانی و بطن چپ و راست، حفره های تحتانی قلب را تشکیل می دهند. زمانی که دهلیز با سرعت بسیار زیاد به روشی نامنظم منقبض می شود، بیمار به فیبریلاسیون دهلیزی (AF) دچار می شود. زمانی که دو حفره زیرین به طور نامنظم و با سرعت زیاد دچار انقباض می شوند، بیمار به فیبریلاسیون بطنی (VF) مبتلا می شود.

فیبریلاسیون بطنی خطرناکتر است یا فیبریلاسیون دهلیزی ؟

طبق تعریفات فیبریلاسیون بطنی خطرناک تر از فیبریلاسیون دهلیزی می باشد. فیبریلاسیون بطنی غالبا باعث از بین رفتن هوشیاری و مرگ می شود زیرا آریتمی بطنی در پمپاژ خون اختلال ایجاد می کند و توانایی قلب را برای تأمین خون غنی از اکسیژن کاهش خواهد داد. VF می تواند باعث ایست ناگهانی قلبی یا SCD  شود.  SCD می تواند در عرض چند دقیقه قربانی را بکشد و حتی در افرادی که به نظر سالم می رسند نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

عوامل خطر ابتلا به فیبریلاسیون بطنی

عوامل خطر زیر با ابتلا به فیبریلاسیون بطنی مرتبط هستند:

• سابقه فیبریلاسیون بطنی
• سابقه حمله قلبی
• کاردیومیوپاتی
• مصرف کوکائین یا متامفتامین
• بیماری مادرزادی قلبی یا نقص قلب هنگام تولد
• برق گرفتگی یا صدمات دیگری که باعث آسیب عضله قلب می شود
• حمله قلبی شایع ترین علت فیبریلاسیون بطنی است.

تاکی کاردی بطنی چگونه به VF تبدیل می شود؟

فیبریلاسیون بطنی معمولاً با تاکی کاردی بطنی آغاز خواهد شد. تاکی کاردی بطنی یک ریتم غیر طبیعی و سریع می باشد که از بطن سرچشمه می گیرد و این اتفاق در اثر حمله قلبی گذشته رخ می دهد.  تاکی کاردی بطنی می تواند پس از حدود ۳۰ ثانیه بدون هیچ علامتی از بین برود. به این نوع از تاکی کاردی بطنی غیر پایدار می گویند. اگر بیش از حدود ۳۰ ثانیه ادامه یابد، می تواند موجب تپش قلب، سرگیجه یا از بین رفتن هوشیاری شود. در صورت عدم درمان، تاکی کاردی بطنی می تواند منجر به فیبریلاسیون بطنی شود.

درمان فیبریلاسیون بطنی

درمان های اورژانسی

شوک الکتریکی : فیبریلاسیون بطنی باید سریعا درمان شود. برای درمان از دستگاه شوک الکتریکی استفاده می شود و شوک الکتریکی را به سوی قلب می فرستد. این شوک ضربان قلب را به حالت طبیعی برمیگرداند.

احیای قلبی- ریوی : روش دیگر برای درمان فیبریلاسیون بطنی احیای قلبی ریوی یا همان CPR می باشد. CPR عملیات نجات افرادی گفته می شود که دچار ایست قلبی و ایست تنفسی شده و شامل ماساژ قلب و دادن تنفس مصنوعی می باشد. هدف اصلی این کار احیای دو عضو حیاتی یعنی مغز و قلب است. احیای قلبی با رساندن اکسیژن به قلب، مغز و بازیابی فعالیت تپش قلب باعث خون رسانی عادی به مغز می‌شود.

ماساژ قفسه سینه خون را از قلب به مغز می رساند. هر مکث یا تاخیری می‌ تواند بر جریان خون اثر بگذارد. عمق و میزان فشار نیز بسیار اهمیت دارد. فشار نباید به حدی باشد که قفسه سینه یا اعضای داخلی بدن آسیب ببیند. بعد از هر فشار، باید کاملا وزن خود را از روی بدن فرد بردارید و اینکار را تا زمانی ادامه دهید که تنفس و هوشیاری بیمار برمیگردد. ماساژ قفسه سینه به این صورت است که بالای سر فرد باید زانو بزنید. یکی از دستها باز و دست دیگر روی آن قرار می‌گیرد. سپس انگشتان دست بالایی در بین انگشتان دست پایین جفت می‌شود. شما باید کاملا عمود و در بالای قفسه سینه بیمار قرار بگیرید. پاشنه دست را در مرکز سینه و نقطه ای بین دو سر پستان قرار داده و دست دیگر را بر روی آن قرار دهید و انگشتان را قفل کنید. با بازوهای راست و عمودی، فشاری قاطع و آرام وارد کرده، به طوری که قفسه سینه حدود 5-6 سانتی متر پایین برود. حدودا 100 تا 120 ضربه در دقیقه (تقریبا 2 بار در هر ثانیه) باید انجام شود. احیای قلبی یک کار انرژی بر بوده و باید برای آن آمادگی داشته باشید. 30  بار ماساژ سینه را انجام دهید. سپس دو بار تنفس مصنوعی بدهید. برای این کار سر را به پشت چرخانده و چانه را کمی بالا بیاورید، قسمت نرم بینی فرد را با دست گرفته نفس عمیق کشیده، اطراف دهان خود را کامل ببندید و بر روی دهان بیمار بگذارید. بعد از این کار قفسه سینه فرد بالا رفته و دوباره پایین می آید. سپس دوباره نفس گرفته و دوباره انجام دهید. بین 2 تنفس بیش از 5 ثانیه نباید به طول بینجامد و بیش از 2 بار انجام شود. در صورتی که در دهان فرد ترشحاتی وجود دارد باید قبل از تنفس مصنوعی آن را تخلیه کنید.

درمان دارویی

بتابلاکرها برای جلوگیری از ایست قلبی ناگهانی با فیبریلاسیون بطنی استفاده شده و موجب می شوند که کار قلب کند شده و با نیروی کمتری پمپاژ انجام شود. همچنین بتابلاکرها فعالیت الکتریکی قلب را تثبیت می کنند. مثالها شامل متوپرولول، پروپرانولول، تیمولول و آتنولول هستند.

مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) با باز کردن رگ های خونی و کاهش فشار خون، کار قلب را کاهش می دهند. آنها همچنین ممکن است قلب را از آسیب بیشتر محافظت کنند. قبل از شروع این نوع دارو برای اطمینان از عملکرد مناسب کلیه ها ، آزمایش خون لازم می باشد. نمونه هایی از مهار کننده های ACE شامل لیزینوپریل، پریندوپریل و رامیپریل است. 10 روز بعد از درمان آزمایش های دیگری انجام می شود تا از عملکرد کلیه ها اطمینان حاصل شود. بعد از حدودا 3 هفته دوز مصرفی کم کم افزایش پیدا خواهد کرد.

آمیودارون یا مسدود کننده های کانال کلسیم نیز ممکن است تجویز شوند.

دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD)

این دستگاه در داخل بدن قرار گرفته تا انواع آریتمی را با انتشار شوک های الکتریکی اصلاح کند.

آنژیوپلاستی عروق کرونر

در موارد شدید بیماری عروق کرونر، عمل جراحی ضروری است. آنژیوپلاستی شریان کرونر توسط یک استنت یا فنر کوچک از دست یا کشاله ران بیمار به سمت شریان می رود و قسمت مسدود شده آن را باز می کند.

پیوند بای پس عروق کرونر (CABG)

رگ خونی آسیب دیده با رگ های خونی که از مناطق دیگر بدن گرفته می شود، جایگزین می شود. اگر خون رسانی به قلب بهبود یابد، خطر فیبریلاسیون بطنی کاهش خواهد یافت.
در صورتی که سریعا برای انجام این کار اقدام کنید در عرض چند دقیقه بعد از شروع فیبریلاسیون بطنی قلب کار طبیعی خود را انجام می دهد.