تری گلیسیرید: شناخت علائم، دلایل و درمان این بیماری

تری گلیسیرید (Triglyceride) یک نوع چربی است که در بدن انسان و حیوانات وجود دارد و نقش مهمی در ایجاد انرژی و تغذیه سلول‌ها دارد. تری گلیسیریدها در قند خون نیز مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرند و سطح بالای آن‌ها در خون می‌تواند علامتی از ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی باشد.

مصرف زیاد غذاهای پر چرب و شیرین، نداشتن فعالیت بدنی مطلوب، ژنتیک و برخی داروها می‌توانند باعث افزایش سطح تری گلیسیریدها در خون شوند. درمان افزایش سطح تری گلیسیرید شامل تغییر سبک زندگی، مصرف داروها و درمان بیماری‌های زمینه‌ای است.

تری‌ گلیسیرید چیست؟

Triglyceride یا تری‌گلیسیرید یکی از انواع چربی‌های خونی است که توسط کبد تولید می‌شود و در خون به صورت آزاد حرکت می‌کند که در بدن برای تأمین انرژی به کار می‌رود، اما در سطوح بالا می‌تواند علائمی از بیماری‌های قلبی و عروقی مانند بیماری عروق کرونری و سکته قلبی را نشان دهد.

تری‌گلیسیرید از اسیدهای چرب و گلیسرول ساخته شده است و در خون به صورت ذرات کوچکی به نام کیلومیکرون‌ها حمل می‌شود. این ذرات با همراهی کلسترول، پروتئین‌های LDL و HDL، و فسفولیپیدها در خون حضور دارند و سطح آنها بستگی به چندین عامل دارد از جمله وضعیت تغذیه، فعالیت بدنی، وضعیت وزنی، سن و جنسیت فرد، مصرف الکل و داروها و برخی بیماری‌های مزمن مثل دیابت دارد.

سطح بالای تری‌گلیسیرید ممکن است با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی همراه باشد و برای کاهش آن می‌توان به رعایت تغذیه سالم، ورزش منظم و کاهش وزن پرداخت. در صورتی که سطح تری‌گلیسیرید بسیار بالا باشد، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد که شامل داروهایی می‌شود که باعث کاهش سطح آن در خون می‌شوند.

مقدار طبیعی تری گلیسیرید چقدر است؟

یک آزمایش خون ساده می‌تواند نشان دهد که آیا تری‌گلیسیرید در محدوده سالم قرار می‌گیرد یا خیر. در ادامه به بررسی مقادیر طبیعی و نرمال تری‌گلیسیرید در خون می‌پردازیم.

• نرمال – کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا کمتر از 1.7 میلی‌مول در لیتر (mmol/L)
• بالای مرزی – 150 تا 199 میلی‌گرم در دسی لیتر (1.8 تا 2.2 میلی مول در لیتر)
• بالا – 200 تا 499 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (2.3 تا 5.6 ​​میلی‌مول در لیتر)
• بسیار بالا – 500 میلی‌گرم در دسی لیتر یا بالاتر (5.7 میلی مول در لیتر یا بالاتر)

پزشک شما معمولاً تری‌گلیسیرید بالا را به عنوان بخشی از آزمایش کلسترول بررسی می‌کند که گاهی به آن پانل لیپیدی یا پروفایل لیپیدی می‌گویند. قبل از گرفتن خون برای اندازه‌گیری تری گلیسیرید نرمال باید ناشتا باشید.

تفاوت بین تری‌گلیسیرید و کلسترول چیست؟

تری‌گلیسیرید و کلسترول هر دو نوعی از چربی‌های خونی هستند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد. کلسترول یک ماده چربی است که در بدن برای ساختن بافت‌های سلولی، هورمون‌ها و صفرا تولید می‌شود. برای حمل کلسترول در خون، از لیپوپروتئین‌های (HDL) و (LDL) استفاده می‌شود. اما کلسترول با LDL حمل شده به عنوان کلسترول بد شناخته می‌شود، زیرا این لیپوپروتئین ممکن است در دیواره عروق رسوب کند و باعث ایجاد توده چربی در دیواره عروق و بروز بیماری‌های قلبی-عروقی شود.

تری‌گلیسیرید نیز یک نوع چربی است که در خون وجود دارد و به عنوان منبع انرژی برای بدن استفاده می‌شود. اما افزایش سطح تری‌گلیسیرید در خون ممکن است با بیماری‌های قلبی و عروقی مرتبط باشد. به طور کلی، کاهش سطح کلسترول بد و تری‌گلیسیرید در خون و افزایش سطح کلسترول خوب می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند. این کار با تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن، مصرف داروهای مخصوص و درمان بیماری‌های مرتبط با آن انجام می‌شود.

عوارض تری گلیسیرید بالا

تری گلیسرید بالا در آزمایش خون ممکن است به سخت‌شدن شریان‌ها یا ضخیم‌شدن دیواره شریان‌ها ( تصلب شرایین) کمک کند. این امر  خطر سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. تری‌گلیسیرید بسیار بالا همچنین می‌تواند باعث التهاب حاد پانکراس (پانکراتیت) شود.

Triglyceride بالا اغلب نشانه شرایط دیگری است که خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد، از جمله چاقی و سندرم متابولیک. سندرم متابولیک مجموعه‌ای از شرایط است که شامل چربی بیش از حد دور کمر، فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا، قند خون بالا و غیر طبیعی می‌شود. 

تری گلیسیرید بالا همچنین می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
• سندرم متابولیک – وضعیتی که در آن فشار خون بالا، چاقی و قند خون بالا با هم اتفاق می‌افتد و خطر ابتلا به
• بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
• سطوح پایین هورمون های تیروئید (کم کاری تیروئید)
• برخی از شرایط ژنتیکی نادر که بر نحوه تبدیل بدن شما به انرژی چربی تاثیر می‌گذارد

گاهی اوقات تری گلیسیرید بالا یکی از عوارض جانبی مصرف برخی داروها است، مانند:

• دیورتیک‌ها
• استروژن و پروژسترون
• رتینوئیدها
• استروئیدها
• مسدود کننده های بتا
• برخی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
• برخی از داروهای HIV

بهترین راه برای کاهش تری گلیسیرید چیست؟

برای کاهش سطح تری‌گلیسیرید در خون، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. بهترین راه‌ها برای کاهش تری‌گلیسیرید عبارتند از:

• رعایت یک رژیم غذایی سالم
• افزایش فعالیت بدنی
• کاهش وزن
• مصرف داروهای مخصوص
• درمان بیماری‌های مرتبط
• از شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده خودداری کنید
• چربی‌های سالم‌تری را انتخاب کنید
• میزان مصرف الکل را محدود کنید

در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌‌ایم.

رعایت یک رژیم غذایی سالم

مصرف غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع شده و شکرهای ساده هستند، ممکن است باعث افزایش سطح تری‌گلیسیرید در خون شوند. بنابراین، بهتر است از مصرف غذاهایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، ماهی، گوشت سفید، غلات کامل و مواد غذایی حاوی فیبر، پروتئین و چربی‌های ناسالم که حاوی چربی‌های ناشتابا هستند، استفاده کنید.

افزایش فعالیت بدنی

ورزش منظم و فعالیت بدنی ممکن است به شما کمک کند تا سطح تری‌گلیسیرید در خون خود را کاهش دهید. بهترین ورزش برای این منظور، ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا و بدنسازی است.

کاهش وزن

اگر شما دارای اضافه وزن هستید، کاهش وزن  به شما کمک می‌کند تا سطح تری‌گلیسیرید در خون خود را کاهش دهید.

مصرف داروهای مخصوص

در برخی موارد، پزشک ممکن است مصرف داروهای مخصوصی مانند فیبراتها، استاتین‌ها و نیازپورین‌ها را برا شما تجویز کند. که برای کاهش سطح تری‌گلیسیرید مفید هستند.

درمان بیماری‌های مرتبط

در صورت بیماری‌هایی مانند دیابت، هیپرتری‌گلیسیریدمی، کبد چرب و بیماری‌های تیروئیدی، درمان بیماری مرتبط با تری‌گلیسیرید ممکن است به شما کمک کند تا سطح آن را در خون کاهش دهید.

از شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده خودداری کنید

کربوهیدرات‌های ساده، مانند شکر و غذاهای تهیه شده با آرد سفید یا فروکتوز، می‌توانند تری گلیسیرید را افزایش دهند.

چربی‌های سالم‌تری را انتخاب کنید

چربی‌های اشباع موجود در گوشت‌ها را با چربی‌های سالم‌تر موجود در گیاهان، مانند روغن زیتون و کانولا، مبادله کنید. به جای گوشت قرمز، ماهی‌های سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 مانند ماهی خال‌مخالی یا سالمون را امتحان کنید. از مصرف چربی‌های ترانس یا غذاهای حاوی روغن‌ها یا چربی‌های هیدروژنه خودداری کنید.

میزان مصرف الکل را محدود کنید

الکل سرشار از کالری و قند است و تأثیر بسیار قوی بر تری‌گلیسیرید دارد. اگر هیپر تری گلیسیریدمی شدید دارید، از نوشیدن هر گونه الکل خودداری کنید.

داروی کاهش تری گلیسرید

اگر تغییرات سبک زندگی سالم برای کنترل تری گلیسیرید بالا کافی نیست، پزشک ممکن است توصیه کند از قرص کاهش تری گلیسرید استفاده کنید. این قرص‌ها عبارتند از:

• استاتین‌ها
• فیبرات‌ها
• روغن ماهی
• نیاسین

استاتین‌ها

این داروهای کاهنده کلسترول ممکن است توصیه شود اگر شما نیز دارای تعداد کلسترول ضعیف یا سابقه انسداد عروق یا دیابت هستید. نمونه‌هایی از استاتین‌ها عبارتند از آتورواستاتین کلسیم (Lipitor) و روزوواستاتین کلسیم (Crestor).

فیبرات‌ها

داروهای فیبرات، مانند فنوفیبرات (TriCor، Fenoglide، سایرین) و جمفیبروزیل (لوپید)، می‌توانند سطح‌تری گلیسیرید را کاهش دهند. در صورت داشتن بیماری شدید کلیوی یا کبدی از فیبرات‌ها استفاده نمی‌شود.

روغن ماهی

روغن ماهی که به عنوان اسیدهای چرب امگا 3 نیز شناخته می‌شود، می‌تواند به کاهش تری‌گلیسیرید کمک کند. فرآورده‌های روغن ماهی، مانند لوازا، حاوی اسیدهای چرب فعال‌تر از بسیاری از مکمل‌های بدون نسخه هستند. مصرف روغن ماهی در مقادیر زیاد می‌تواند با لخته شدن خون تداخل داشته باشد، بنابراین قبل از مصرف هر مکملی با پزشک خود مشورت کنید.

نیاسین

نیاسین، گاهی اوقات نیکوتی نامیده می‌شود.

اگر پزشک دارویی برای کاهش تری گلیسیرید تجویز کرد، دارو را طبق دستور مصرف کنید. و اهمیت تغییرات سبک زندگی سالمی که ایجاد کرده‌اید را به خاطر بسپارید. داروها می‌توانند کمک کنند – اما سبک زندگی نیز مهم است.

تفسیر تری گلیسرید (tg) در برگه آزمایش

تفسیر سطح تری گلیسرید در برگه آزمایش، بستگی به مقدار آن دارد. معمولاً سطح طبیعی تری گلیسرید در خون کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی لیتر است. اگر سطح تری گلیسرید شما بین 150 تا 199 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، به عنوان مرز بالینی تلقی می‌شود و بهتر است به رژیم غذایی و سبک زندگی خود توجه کنید. در صورتی که سطح تری گلیسرید شما بیشتر از این باشد، باید با پزشک متخصص غدد خود مشاوره کنید تا برنامه درمانی مناسبی برای کنترل آن تعیین شود.

در برگه آزمایش، سطح تری گلیسرید همراه با دیگر پارامترهای آزمایش خون نظیر کلسترول کل، کلسترول LDL، کلسترول HDL و غیره نمایش داده می‌شود. این پارامترها در کنار هم برای تشخیص وضعیت سلامتی قلب و عروق شما بسیار حائز اهمیت هستند. به عنوان مثال، اگر سطح تری گلیسرید شما بالا باشد و سطح کلسترول LDL هم بالا باشد، احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی بیشتر است. به همین دلیل، برای تفسیر دقیق‌تر نتایج آزمایش خود، بهتر است با پزشک متخصص مشاوره کنید.

علت تری گلیسرید بالا چیست؟

تری گلیسرید بالا ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی نامناسب، نداشتن فعالیت بدنی کافی، چاقی، مصرف الکل، سیگار کشیدن، داروهای خاص، بیماری‌های متابولیک مانند دیابت، بیماری‌های کبدی، بیماری‌های تیروئیدی و میزان بالای قند خون رخ می‌دهد.

رژیم غذایی پرچرب و پرقند، به خصوص مصرف غذاهای پرچربی مانند گوشت قرمز، فست‌فود، شیرینی، نان سفید و نوشیدنی‌های شیرین، ممکن است باعث افزایش تری گلیسرید شود. همچنین، نداشتن فعالیت بدنی مناسب و چاقی نیز باعث افزایش سطح تری گلیسرید در خون می‌شود. بعضی داروها هم ممکن است باعث افزایش سطح تری گلیسرید در خون شوند. به عنوان مثال، داروهایی که برای درمان فشار خون، دیابت، چربی خون و غیره استفاده می‌شوند، ممکن است باعث افزایش تری گلیسرید شوند.

علائم و نشانه‌های تری گلیسیرید بالا

متأسفانه اکثر افرادی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند علائمی را تجربه نمی‌کنند. به همین دلیل است که اگر سابقه خانوادگی بیماری قلبی، سکته مغزی یا تری گلیسیرید بالا دارید، مهم است که سطح tg را آزمایش کنید. با این حال، برخی از افراد با سطوح بسیار بالاتری گلیسیرید ممکن است علائمی از جمله درد بالای شکم، گزانتوما، تغییر رنگ سفید مایل به کرم رگ‌های شبکیه و تحریک‌پذیری را تجربه کنند.  در ادامه به بررسی این نشانه‌ها پرداخته‌ایم.

درد بالای شکم

وجود سطوح بسیار بالای تری گلیسیرید در خون می‌تواند خطر پانکراتیت حاد یا التهاب پانکراس را افزایش دهد. علامت اولیه پانکراتیت حاد درد در قسمت بالای شکم است که می‌تواند به پشت سرایت کند. علائم اضافی عبارت‌اند از تب، تهوع و استفراغ، ضربان قلب سریع و شکم متورم یا حساس.

زانتوماس

افرادی که دارای یک اختلال ژنتیکی چربی هستند که باعث تری گلیسیرید بالا می‌شود ممکن است زانتومای فورانی را تجربه کنند. گزانتومای فوران‌کننده برآمدگی‌های کوچک زرد متمایل به قرمز هستند که زمانی ایجاد می‌شوند که چربی‌ها در زیر سطح پوست جمع شوند. اگرچه آنها می‌توانند در هر جایی ظاهر شوند، اما اغلب در آرنج‌ها، مفاصل، تاندون‌ها، زانوها، دست‌ها، پاها یا باسن ظاهر می‌شوند.

تغییر رنگ سفید کرمی عروق شبکیه

یکی دیگر از علائم احتمالی هیپرتری گلیسیریدمی، لیپمی شبکیه است، یا زمانی که شبکیه چشم تغییر رنگ می‌دهد، اغلب کرمی و نازک به نظر می‌رسد. این علائم اغلب در افرادی با سطح تری گلیسیرید بیشتر از 1000 میلی گرم در دسی لیتر رخ می‌دهد.

علائم عصبی

در برخی موارد، افراد مبتلا به هیپرتری گلیسیریدمی ممکن است علائم عصبی خاصی مانند تحریک پذیری را نیز تجربه کنند.