آمبولی ریه چیست و چه علائمی دارد ؟ راههای تشخیص و درمان

آمبولی ریه یا pulmonary embolism نوعی گرفتگی رگ آئورت ورودی به ریه که میتواند توسط جریان خون منتقل شود. آمبولی ریه درصد مرگ و میر بسیار بالایی دارد.  آمبولی ریه یک عارضه جدی بوده که می‌تواند منجر به کاهش جریان خون شود. کاهش این جریان موجب کاهش افت میزان اکسیژن و در نهایت باعث آسیب به ریه و حتی سایر عضو های بدن می‌شود. در ادامه درباره علائم ، علت ها ، تشخیص و درمان آمبولی ریه بیشتر توضیح خواهیم داد. 

آمبولی ریه چیست ؟

وجود انسداد در یکی از عروق ریه را آمبولی ریه می گویند. آمبولی ریه عموما به وسیله لخته های خونی ایجاد شده که از پاها یا قسمت های دیگر بدن به سمت ریه ها حرکت می کند و ترومبوز ورید عمقی ایجاد می کند. آمبولی بسیار خطرناک بوده و لخته ها می توانند جریان خون به ریه را مسدود کنند. درمان به موقع می تواند خطر مرگ را تا حد زیادی کاهش دهد. پیشگیری از تشکیل لخته خون در پاها می تواند از آمبولی ریه جلوگیری کند. 

علائم آمبولی ریه

درد قفسه سینه : درد قفسه سینه که هنگام نفس عمیق کشیدن، سرفه کردن، غذا خوردن و غیره ایجاد می شود که هنگام انجام فعالیت بدنی شدیدتر خواهد شد و با استراحت از بین نمی رود. به گونه ای که احساس می کنید دچار حمله قلبی شده اید.  
تنگی نفس : این حالت به صورت ناگهانی شروع شده و با فعالیت بدنی شدت پیدا می کند. 
سرفه کردن : امکان دارد دچار سرفه شوید که با خلط خونی یا خط با رگه های خونی همراه باشد. 
درد یا تورم در یک یا هر دو پا (دردی که عموما در ماهیچه های ساق پا ایجاد می شود)
ضربان قلب سریع یا نامنظم 
پوست مرطوب یا بی رنگ (سیانوز)
سبکی سر یا سرگیجه
تعریق شدید و تب

علت آمبولی ریه

همانطور که اشاره کردیم آمبولی زمانی اتفاق میفتد که یک لخته خون داخل شریان گیر می کند. در مواردی نیز انسداد در عروق خونی توسط موادی به غیر از لخته‌های خون ایجاد می‌شود. این موارد به شرح زیر است :

• حباب هوا
• بخشی از یک تومور
• کلاژن یا سایر بافت ها
• چربی های مربوط به مغز استخوان یک استخوان بلند شکسته

عواملی که خطر ابتلا به آمبولی ریه را افزایش می ‌کنند؟

سابقه پزشکی فرد : اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان در گذشته به لخته های خون وریدی یا آمبولی دچار شده اید. این حالت ممکن است به اختلالات ارثی مرتبط باشد که بر خون تاثیر میگذارد و موجب لخته شدن خون می شود. سابقه برخی از بیماری ها و درمان ها ممکن است خطر آمبولی ریه را افزایش دهد. به طور مثال بیماری های قلبی که احتمال تشکیل لخته خون را افزایش می دهند مانند نارسایی قلبی، سرطان هایی که سطوح موادی را که به تشکیل لخته خون کمک می کنند را افزایش می دهند و همچنین درمان های مربوط به سرطان ها که احتمال تشکیل لخته خون را افزایش می دهند، علاوه بر این جراحی نیز می تواند از علل اصلی تشکیل لخته خون باشد. 
بی تحرک بودن فرد برای طولانی مدت : احتمال تشکیل لخته خون در افرادی که به صورت طولانی مدت فعالیت ندارند افزایش می یابد. 
استعمال دخانیات : استعمال دخانیات می تواند خطر تشکیل لخته های خون را در فرد افزایش دهد. 
اضافه وزن و چاقی : اضافه وزن و چاقی مخصوصا در زنانی که سیگار می کشند یا دارای فشار خون بالا هستند می تواند خطر تشکیل لخته خون را افزایش دهد. 
مصرف مکمل استروژن : استروژنی که در قرص های ضد بارداری و درمان جایگزینی هورمون، فاکتورهای انعقادی را در خون شما افزایش می‌دهد، مخصوصا زمانی که فرد سیگار بکشید یا اضافه وزن داشته باشد.
بارداری : فشاری که وزن کودک بر روی لگن وارد می کند می تواند بازگشت خون از پاها را کند کند و همین امر موجب تشکیل لخته های خون و کند شدن جریان خون یا جمع شدن خون در یک ناحیه خواهد شد. 

عوارض آمبولی ریه 

آمبولی ریه بسیار خطرناک است و 1/3 از افراد با آمبولی ریه تشخیص داده نشده یا درمان نشده زنده نمی مانند و منجر به مرگ فرد خواهد شد. درمان هر چه سریعتر آمبولی ریه تشخیص داده شود درمان اثربخش تر خواهد بود. آمبولی ریه ممکن است موجب پرفشاری خون ریوی نیز شود، این حالتی است که فشار خون در ریه ها و در سمت راست قلب شما به شدت بالاست. اگر گرفتگی در عروق داخل ریه هایتان داشته باشید قلب شما باید برای به جریان انداختن خون در رگ ها به سختی کار کند. همین امر فشار خون را در رگ ها و سمت راست قلب شما افزایش می دهد و می تواند قلب شما را ضعیف کند. 
موارد نادری هم وجود دارند که اگر آمبولی های کوچک به طور مکرر تکرار می شوند به مرور گسترش یافته و به پرفشاری ریوی مزمن یا پرفشاری ریوی ترومبوآمبولیک منجر خواهند شد.

تشخیص آمبولی ریه به چه صورت است؟ 

آزمایش خون : آزمایش‌ های خون، مقدار اکسیژن و دی‌ اکسید کربن خون را نیز اندازه گیری می کند. لخته در رگ‌های خونی ریه‌ های شما ممکن است سطح اکسیژن را در خون‌تان کاهش بدهد. علاوه بر این، آزمایش‌های خون مشخص می‌کنند که آیا شما اختلال انعقادی ارثی دارید یا خیر.
تصویربرداری با اشعه ایکس : این روش غیرتهاجمی می تواند تصاویری از قلب و ریه های فرد را نشان دهد. آمبولی ریه با این روش قابل تشخیص نیست و ممکن است که نرمال بنظر برسد. اما می تواند احتمال وضعیت های مشابه این بیماری را رد کند. 
سونوگرافی : سونوگرافی نیز روشی غیرتهاجمی دیگر به نام سونوگرافی دوبلکس که از امواج صوتی برای بررسی وجود لخته‌های خون در رگ‌های ران شما استفاده می ‌کند.
سی تی اسکن اسپیرال : نوعی از سی تی اسکن که به طور مارپیچ دور بدن فرد می چرخد و تصاویر سه بعدی ایجاد می کند. این نوع از سی تی اسکن قادر است ناهنجاری‌های داخل شریان‌های ریه‌ها را با دقت بسیار بیشتری نسبت به سی‌تی‌اسکن‌های معمولی تشخیص دهد.
آنژیوگرافی ریه : دقیق ترین روش تشخیص برای آمبولی ریه می باشد.
ام آر آی : ام آر آی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختار داخلی بدن استفاده می کند. 

درمان آمبولی ریه

رقیق‌کننده‌های خون یا داروهای ضدانعقاد

این داروها می توانند از تشکیل لخته های خون جلوگیری کنند. هپارین نوعی دارویی ضدانعقاد که از طریق ورید یا در زیر پوست تزریق شود و می تواند به سرعت اثر کند. همچنین ممکن است دارو ضد انعقاد خوراکی مانند وارفارین تجویز شود که تاثیرش چند روز زمان میبرد. ضدانعقاد (NOACs) نیز برای درمان ترومبوآمبولی وریدی تایید شده است. 

داروهای حل‌ کننده‌ لخته (ترومبولیتیک‌ها)

لخته های خون عموما خودشان حل می شوند اما در برخی از موارد داروهای وریدی می تواند به حل شدن سریع آنها کمک کند. این داروهای حل‌کننده لخته ممکن است باعث خونریزی شدید و ناگهانی شوند، معمولا فقط در شرایط بسیار جدی و وخیم به ‌کار می ‌روند.

برداشتن لخته

در صورتی که لخته خون بسیار بزرگ و خطرناک در ریه های شما بود، پزشک برداشتن آن را توصیه می کند.  این کار از طریق یک لوله‌ی نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر که از میان رگ‌های خونی شما هدایت می‌شود، صورت می‌ گیرد.

فیلتر رگ 

یک کاتتر می تواند با قرار دادن فیلتر در ورید اصلی قلب که از پاها به سمت راست قلب شما می رود. این فیلتر می تواند از حرکت لخته به سمت ریه را جلوگیری کند. زمانی از این روش استفاده می شود که فرد نمی تواند داروهای ضدانعقاد را مصرف کند. 

چگونه از آمبولی ریه بعد از جراحی جلوگیری کنیم ؟

مصرف رقیق کننده های خون : مصرف داروهای ضد انعقاد قبل و بعد از جراحی به افرادی که در معرض خطر تشکیل لخته خون هستند و کسانی که بخاطر حمله‌ی قلبی، سکته مغزی یا عوارض ناشی از سرطان در بیمارستان بستری شده‌اند، داده می‌شود.
جوراب های واریس : جوراب های فشرده سازی پاها را به صورت یکنواخت تحت فشار قرار می دهد و به رگ ها و عضلات پا کمک می کند که خون را به طور موثری حرکت دهد. 
بالا آوردن پا : بلندکردن پاهایتان در هر زمان ممکن و در طول شب می تواند بسیار مؤثر باشد. 
فعالیت بدنی : تحرک بعد از جراحی می تواند به پیشگیری از آمبولی کمک کند. 
فشرده سازی پنوماتیک : این نوع از فشرده سازی پاپوش هایی به بلندی ران یا ساق پا هستند که هر چند دقیقه یک بار به صورت خودکار پر و خالی می شوند. این کار رگ ‌های پا را ماساژ می دهد و فشرده می کند و از این طریق جریان خون را می تواند بهبود ببخشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

آمبولی ریه بسیار خطرناک است. اگر بدون دلیل خاصی دچار تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرفه‌ های با خلط خونی شدید، فورا به دنبال پزشک مراجعه کنید.

آماده‌شدن برای ملاقات با پزشک

اغلب موارد آمبولی ریه در ابتدا در بیمارستان‌ها، بخش‌های اورژانس یا مراکز مراقبت فوری تشخیص داده می‌شوند. اگر فکر می‌کنید که ممکن است آمبولی ریه داشته باشید، فورا به پزشک مراجعه کنید.