بیماری ادم محیطی چیست و چه تاثیری بر سلامت فرد می‌گذارد؟!

ادم محیطی (PE) تجمع مایع در فضای بینابینی  و حفره‌های بدن است و زمانی رخ می‌دهد که فیلتراسیون مویرگی از محدوده تخلیه لنفاوی فراتر رود و علائم و نشانه‌های بالینی آشکاری ایجاد کند. اساساً، این تجمع مایع است که زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌ها یا رگ‌های خونی در پاها مایع بیشتری از آنچه باید در خود نگه دارند. اگر به سادگی یک روز طولانی را روی پاهای خود بگذرانید یا بیش از حد طولانی بنشینید، ممکن است این اتفاق بیفتد. ادم محیطی همچنین می‌تواند نشانه‌ای از اضافه وزن یا ورزش نکردن شما و در برخی موارد شرایط پزشکی جدی‌تر باشد. در ادامه همراه ما باشید تا با این بیماری و درمان آن آشنا شویم.

ادم محیطی چیست؟

 ادم محیطی معمولاً در اندام‌ها و جاهایی که تأثیر گرانش بیشتر است رخ می‌دهد و گردش خون فیزیولوژیکی را مختل می‌کند. در شرایط عادی، بدن فشار هیدرواستاتیک و فشار اسمزی را در اطراف مویرگ‌ها که دارای دیواره‌های تا حدی نفوذپذیر هستند، متعادل نگه می‌دارد.

اگر عدم تعادل رخ دهد، یکی از نتایج می‌تواند نشت مایع از مویرگ‌ها باشد. فشار هیدرواستاتیک بالای وریدها که از جذب مایعات جلوگیری می‌کند، می‌تواند به دلیل ترومبوز سیاهرگی عمقی و در نتیجه انسداد رگ، نارسایی قلبی، وجود وریدهای واریسی یا انقباض فیزیکی باشد. فشار انکوتیک (یعنی فشار اسمزی اجزای کلوئیدی خون، به‌ویژه پروتئین‌ها) می‌تواند حرکت مایعات را در دیواره‌های مویرگ‌ها کاهش داده و آن را نامتعادل کند. کاهش فشار انکوتیک ممکن است به دلیل سوء تغذیه و اختلالات کلیوی یا کبدی باشد که محتوای پروتئین پلاسما (به ویژه غلظت آلبومین) را تغییر می‌دهد. فرآیندهای التهابی همچنین می توانند نفوذپذیری مویرگ ها را تغییر دهند.

تجمع مایعات همچنین می‌تواند به دلیل عدم جذب مایعات اتفاق بیفتد، که عموماً به دلیل اختلال در سیستم لنفاوی رخ می‌دهد: انسداد عروق لنفاوی (ادم لنفاوی) به دلیل فشار یک سازند نئوپلاستیک، تحلیل رفتن این عروق، یا حتی عفونتی که به آنها می‌رسد (مثلاً فیل یا فیلاریازیس لنفاوی). ماهیت ادم (چه به دلیل عدم تعادل فشار یا اختلال در عروق لنفاوی) به لطف دستکاری آن قابل تشخیص است. در مورد لنف ادم، تجمع مایعات به یک فشار ساده از بیرون کمتر حساس است. ادم محیطی می‌تواند تکامل یافته و تعمیم یابد (anasarca)، به شکم و قفسه سینه یا به ناحیه مداری اطراف چشم گسترش یابد.

انواع ادم محیطی

انواع ادم محیطی شامل موارد زیر است:

لنف ادم

لنف ادم اولیه یک بیماری ارثی است. سیستم لنفاوی آنطور که باید کار نمی‌کند یا کمتر ساخته شده است. ممکن است از بدو تولد رخ دهد یا در سنین بالا ایجاد شود. عروق لنفاوی و غدد لنفاوی که به دنبال جراحی یا تصادف آسیب می بینند، لنف ادم ثانویه نامیده می‌شوند.

لیپدم II

لیپدما تجمع چربی و مایعات است. هم تولید بافت زائد و هم تخلیه مایع لنفاوی از طریق عروق لنفاوی مختل می‌شود. شکایاتی که ایجاد می‌شود احساس تورم در بازوها و پاها است. همچنین اغلب شاهد مشکلات وزن، درد و کبودی روی پوست هستیم.

ادم وریدی

هنگامی که دریچه‌های وریدها به درستی کار نمی‌کنند، خون و مایع لنفاوی که از اکسیژن تهی شده و سرشار از مواد زائد است به درستی تخلیه نمی‌شوند. پاها سنگین و متورم هستند. تجمع مایع و گشاد شدن رگ‌های خونی باعث علائم درد می‌شود. علل شناخته شده عبارتند از: فشار خون بالا، ترومبوز و واریس.

چه عواملی باعث ایجاد  بیماری ادم محیطی می‌شوند؟

علل ادم محیطی متنوع است و نیازمند به بررسی شرایط بیمار دارد واما به طور کلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شایع‌ترین علت ادم محیطی در بیماران بالای 50 سال، نارسایی وریدی و ناشی از افزایش سن است. تجمع مزمن ادم در یک یا هر دو اندام تحتانی اغلب نشان دهنده نارسایی وریدی است.
• بسیاری از بیماری‌های زمینه‌ای دیگر مانند نارسایی قلبی، نارسایی کلیه، نارسایی کبد، لنف ادم، لیپدما، سلولیت، چاقی، آپنه انسدادی خواب، سندرم درد منطقه ای پیچیده و تروما می توانند هر گروه سنی را تحت تاثیر قرار دهند. ادم محیطی نیز معمولاً در بارداری مشاهده می‌شود.

علل ثانویه لنف ادم عبارت‌اند از: تومور، ضربه، جراحی قبلی لگن، لنفادنکتومی اینگوینال، رادیوتراپی قبلی.

ایا بیماری ادم محیطی  یک هشدار است؟

ادم محیطی می‌تواند یک علامت هشداردهنده برای بسیاری از بیماری‌های سیستمیک باشد و در صورت عدم درمان به موقع منجر به عوارض و مرگ و میر بالا می‌شود. مهم‌ترین بیماری‌هایی که باید در نظر گرفته شوند بیماری‌های قلبی، کبدی و کلیوی است. به عنوان مثال، تورم حاد اندام به مدت کمتر از 72 ساعت بیشتر مشخصه ترومبوز ورید عمقی (DVT)، سلولیت، پارگی کیست پوپلیتئال، سندرم کمپارتمان تروما حاد یا مسدودکننده‌های اخیر کانال کلسیم است. همچنین تجمع مزمن ادم عمومی به دلیل شروع یا تشدید شرایط مزمن سیستمیک مانند نارسایی احتقانی قلب، بیماری کلیوی یا بیماری کبدی است.

درمان های موثر برای کاهش ادم عبارتند از:

استراحت، یخ، فشرده سازی و ارتفاع . اینها اصول مراقبت از زخم هستند، برای از بین بردن فشار از ناحیه آسیب دیده و جلوگیری از تورم بیشتر. استراحت مهم است و خنک کردن ناحیه متورم (“یخ”) می تواند واکنش التهابی و علائم درد را کاهش دهد. فشار دادن یا پیچاندن یک باند آس در ناحیه متورم می‌تواند فشار را برای برگشت مایع به سمت قلب افزایش دهد، به‌ویژه زمانی که با بالا بردن ارتفاع همراه باشد. فیزیوتراپیست همچنین ممکن است به شما توصیه کند که قسمت متورم بدن را در حین استراحت تا سطح قلب بالا ببرید، زیرا این کار می تواند درد و تورم را کاهش دهد.

جابجایی:

استفاده از ماهیچه‌های ناحیه آسیب دیده، به ویژه پاها، می تواند در پمپاژ مایع اضافی به قلب مفید باشد.

ماساژ:

در ناحیه آسیب دیده، می‌تواند مایع را به سمت قلب برگرداند و از قسمت متورم بدن خارج شود.

آموزش بیمار:

در ادم محیطی مانند سایر بیماری ها بسیار مهم است. به طور کلی، بیماران باید در مورد شیوه‌های زندگی سالم مانند ورزش، رژیم غذایی و معاینات معمول برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های زمینه‌ای و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت آموزش ببینند.

درمان‌های مکانیکی:

جوراب های الاستیک و فشاری بین 20 تا 30 میلی متر جیوه برای ادم خفیف و بین 30 تا 40 میلی متر جیوه برای ادم شدید که با زخم عارضه دارد توصیه می شود. درمان فشرده سازی در بیماران مبتلا به بیماری شریان محیطی منع مصرف دارد.

دستگاه‌های پنوماتیک:

شواهد متناقضی برای استفاده از دستگاه‌های فشرده سازی پنوماتیک در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن وریدی وجود دارد. با این حال، این دستگاه‌ها باید برای بیمارانی در نظر گرفته شود که جوراب‌های فشاری در آنها منع مصرف دارند.

مراقبت از پوست‌:

به عنوان مثال، مراقبت موضعی از پوست و زخم زخم‌های وریدی برای جلوگیری از سلولیت ثانویه و درماتیت ضروری است. درماتیت اگزماتوز (استاز) که با خشکی، ملتهب و لایه برداری پوست روی رگ های واریسی سطحی مشخص می شود، اغلب در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن وریدی رخ می‌دهد. درمان شامل آبرسانی روزانه با نرم کننده‌ها و دوره‌های کوتاه کرم‌های استروئیدی موضعی برای پوست‌های شدیدا ملتهب است.

سندرم درد منطقه‌ای پیچیده:

با فیزیوتراپی همراه با داروهایی مانند استروئیدهای سیستمیک و ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای درمان می‌شود.

آپنه انسدادی خواب:

با تهویه با فشار مثبت درمان می‌شود. بیماران مسن در معرض خطر بیشتری برای عوارض یا شرایط پزشکی زمینه‌ای هستند. درمانگران فیزیکی باید از نزدیک نظارت بر هر گونه علائم و دریافت کمک یک دکتر اگر بیماری بدتر می‌شود.

کلام آخر

ادم محیطی به دلیل طیف گسترده ای از بیماری‌های زمینه ای می‌تواند یک معضل تشخیصی برای پزشکان خانواده باشد. علل ادم می‌تواند ناشی از تشخیص‌های بیشماری از جمله قلب، کبد، کلیه، تیروئید و سایر علل عروقی باشد. تشخیص باید بر حذف هرگونه نارسایی شدید سیستم اندام به عنوان یک علت زمینه‌ای متمرکز باشد.