تپش قلب چه علائمی دارد ؟ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

قلب نوعی تلمبه است که خون به وسیله آن در بدن جریان می‌یابد. قلب در هر تپش 100 سانتی‌متر مکعب خون را در بدن پخش می کند. روزانه نیز 10 هزار لیتر خون توسط قلب به درون رگ‌ها هدایت خواهد شد. یک قلب سالم در فرد بالغ هنگامی که شخص در حالت استراحت است به طور معمول 60 تا 100 بار در دقیقه می‌تپد. تپش قلب زمانی رخ می‌دهد که قلب به صورت ناگهانی و بدون علت برای چند ثانیه به صورت تند و محکم یا نامنظم بزند. گاهی این تپش ممکن است به حدی قوی باشد که فرد دچار حمله قلبی شود. علت تپش قلب یا همان هارت بیت عموما خطری ندارد اما در بعضی از موارد ممکن است نشان دهنده مشکلی در قلب باشد.

نشانه‌های تپش قلب

تجربه هارت بیت می‌تواند به شکل‌های مختلف برای افراد رخ بدهد. به این صورت که فرد ممکن است احساس لرزش در قلب، خفگی یا مور مور شدن را حس کند. شاید احساس کند که قلب به تندی یا به سختی می‌زند و ضربان جا می‌اندازد. برخی از افراد تپش قلب‌شان را به شکل ضربان در گردن و قفسه سینه احساس می‌کنند و برخی احساس ناراحتی می‌کنند.

ضربان قلب نرمال

تعداد ضربان قلب طبیعی بزرگسالان در حالت استراحت بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه است. اگر ضربان قلب فرد بین این دو عدد باشد یعنی تپش قلب ندارید. به طور کلی ضربان قلب پایین در حالت استراحت نشان دهنده عملکرد کارآمدتر قلب و تناسب بهتر قلبی عروقی است. برای مثال یک وزرشکار حرفه‌ای ممکن است در حالت استراحت ضربان قلبی حدود 40 داشته باشد.

ضربان قلب پایین

به ضربان قلب پایین برادی کاردی می‌گویند. معمولا اگر در بزرگسالان در حالت استراحت ضربان قلب آن‌ها کمتر از 60 ضربان در دقیقه باشد دچار ضربان قلب پایین می‌باشند.

ضربان قلب بالا

به ضربان قلب بالا تاکی کاردی نیز می‌گویند. به طور کلی، برای بزرگسالان، ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه (BPM) بیش از حد سریع در نظر گرفته می‌شود و این افراد دارای ضربان قلب بالا می‌باشند و باید سریعا به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه نمایند.

علت‌های تپش قلب

هارت بیت گاهی می‌تواند ناگهانی رخ بدهد و سریع ناپدید شود و ممکن است به فعالیت‌ها و احساسات مرتبط باشد. علت‌هایی که موجب تپش قلب در افراد می‌شود چیست؟

• کم آبی
• کمبود پتاسیم
• پایین بودن قند خون
• استرس
• خشم یا عصبانیت
• پانیک یا اضطراب
• مصرف بیش از حد کافئین، الکی یا حتی شکلات
• مصرف نیکوتین
• ورزش کردن
• ایستادن برای مدت زمان طولانی
• بلعیدن
• تب
• کم خونی
• افتادگی دریچه میترال قلب
• بارداری
• پرکاری تیروئید
• یائسگی
• رفلاکس یا سوزش معده
• مصرف مواد مخدر مانند کوکائین
• مصرف داروهایی مانند آمفتامین، قرص های لاغری، داروهای سرفه، آنتی بیوتیک‌ها، هورمون نیروئید، دیگوکسین، آسم.
• مکمل‌های رژیمی مانند جینسینگ، والرین، زالزالک

علائم تپش قلب

در صورتی که ضربان قلب آهسته باشد ممکن است به مغز و سایر ارگان‌ها اکسیژن کافی نرسد و فرد علائم زیر را تجربه کند. فرد نزدیک به حالت غش و ضعف و یا (سنکوپ) می‌شود

• سرگیجه
• ضعف
• خستگی
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• سردرگمی و مشکلات حافظه
• به سرعت در طول فعالیت بدنی احساس خستگی می‌کنید

تپش قلب ممکن است این احساسات را در قلب شما ایجاد کند:

• پرش ضربان قلب
• ضربان و ارتعاش تند قلب
• تپیدن سریع‌تر از حد معمول
• پمپاژ سخت‌تر از معمول

ممکن است فرد تپش را در گلو و یا گردن‌تان علاوه بر قفسه سینه احساس کند. تپش قلب می‌تواند در حال فعالیت، استراحت، در حالت ایستاده، نشسته و یا خوابیده رخ دهد.

چه زمانی ضربان قلب آهسته، طبیعی می‌باشد؟

ضربان قلب در حالت استراحت، با کمتر از 60 ضربه در دقیقه ممکن است در مورد برخی از افراد به خصوص در افراد سالم، جوانان و ورزشکاران آموزش دیده عادی باشد. برای این افراد، ضربان قلب آهسته به عنوان یک مشکل مربوط به سلامتی تلقی نخواهد شد.

چرا تپش قلب می گیریم ؟

انقباض زودهنگام دهلیزهای بالایی قلب

گاهی هارت بیت به انقباض زودهنگام دهلیزهای بالایی قلب برمی‌گردد. زمانی که دهلیزها به اندازه کسری از ثانیه زودتر از زمان مقرر منقبض می‌شوند. برای اینکه به ریتم طبیعی خود بازگردند لحظه‌ای استراحت می‌کنند. به همین دلیل فرد احساس تپش قلب می‌کند و عموما انقباض سریع و شدیدی را به دنبال دارد، به صورتی که دهلیزهای پایینی در تلاشند تا خون اضافی در زمان استراحت جمع شده را به بیرون بفرستند. ضربان‌های زودهنگام عموما سلامتی را تهدید نمی‌کند و نشاندهنده حمله قلبی نیست.

فیبریلاسیون دهلیزی و سرعت ضربان بالای فوق بطنی

فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی ‌کاردی فوق ‌بطنی موجب تپش قلب می‌شوند. فیبریلاسیون دهلیزی به انقباض بی‌نظم و سریع دهلیزهای بالایی قلب گفته می‌شود. تاکی ‌کاردیای فوق ‌بطنی یا همان سرعت ضربان بالا زمانی اتفاق می‌افتد که سرعت ضربان قلب بیش از حد طبیعی باشد و از بالای دهلیزهای پایینی شروع شود. هر دو مورد می‌توانند کوتاه یا طولانی مدت باشند.

انقباض زودهنگام بطن

انقباض زودهنگام بطن در یک یا چند مورد مشکلی ایجاد نخواهد کرد اما اگر با غش، تنگی نفس یا علائم دیگر همراه باشد ممکن است خطر آفرین باشد. تعداد زیاد و پشت سرهم انقباض بطن مشکل ساز بوده و نوعی آشفتگی قلبی خطرناک که به آن فیبریلاسیون بطنی نیز می‌گویند ایجاد می‌کند.

علت های دیگر

مشکلاتی برای نگهدارنده زمان ضربان قلب یا گره‌های سینوسی یا ضربان ساز قلب ایجاد می‌شود که می‌تواند موجب تپش قلب شود. ایجاد این مشکل بین دهلیزهای بالا و پایین ناهماهنگی ایجاد خواهد کرد. آسیب به بافت قلب بر اثر حمله قلبی، افتادگی دریچه میترال می‌تواند منجر به تپش قلب در فرد شود.

عوارض تپش قلب

• غش
• ایست قلبی
• سکته مغزی
• نارسایی قلبی

ثبت تپش قلب در زمان انجام فعالیت امکان پذیر است؟

اگر در خطر تپش قلب باشید، ثبت آهنگ ضربان قلب برای 24 ساعت می‌تواند باعث شود که به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهید. الکترودهایی که به دستگاه متصل است بر روی قفسه سینه شما بچسبانند و دستگاه را نیز با خود حمل کنید. در حین آزمایش نیز باید کارهایی که انجام داده اید، احساساتتان را با زمان آن یادداشت نمایید. عموما 24 ساعت برای تشخیص مشکل در تپش قلب کافی نیست. دستگاهی وجود دارد که می‌توان آن را در بدن کاشت تا ضربان قلب را برای روزها یا هفته‌ها ضبط کند.

تشخیص تپش قلب

عموما تپش قلب گذرا بوده و بعد از رسیدن به مطب ضربان قلب فرد نرمال می‌شود. همین امر تشخیص را مشکل می‌کند. زمانی که به تپش قلب دچار شدید باید اقدامات زیر را انجام دهید و بتوانید به سوالات زیر پاسخ دهید:

• چه زمانی دچار هارت بیت شدید؟ حین انجام کار یا استراحت؟
• تپش قلب به صورت ناگهانی به وجود می‌آید و از بین می‌رود یا آهسته و کم‌کم ناپدید می‌شود؟
• به هنگام هارت بیت ضربان خود را اندازه بگیرید. ریتم آن تند است یا کند، منظم است یا نامنظم؟
• زمانی که ضربان قلب شما متوقف می‌شود احساس سرگیجه، تنگی نفس، درد در قفسه سینه دارید یا خیر؟

در صورت معاینه پزشک و شنیدن صدای مورمور یا غیره احتمالا یکی از دریچه‌های قلب دچار مشکل است. بهترین متخصص قلب و عروق می تواند آثار کم خونی، مشکل در تیروئید، کمبود پتاسیم یا مشکلات دیگری را که باعث ایجاد تپش قلب خواهد شد را در آزمایش ببیند.
الکتروکاردیوگرام به تنظیم تپش قلب کمک می‌کند. این دستگاه فعالیت الکتریکی قلب، ریتم و هر مشکلی را نشان می‌دهد. در صورتی که تپش قلب به همراه درد در قفسه سینه باشد احتمالا پزشک آزمایش تمرین استرس از شما خواهد گرفت. در صورت داشتن علائمی مانند سرگیجه یا سرعت ضربان بالا ممکن است نیاز باشد وسیله کوچکی در قلب فرد جاساز شود.
کسی که دچار تپش قلب می‌شود باید سریعا به پزشک مراجعه نماید. پس از انجام معاینات لازم نوار قلب می‌تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاهی نیز انجام آزمایشاتی برای تشخیص برخی بیماری‌های زمینه‌ای لازم است. اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولترمونیتور یا نوار قلب متحرک به فرد متصل می‌شود تا در طول ۲۴ ساعت نوار قلب مداوم از بیمار گرفته شود. در طی این مدت اگر فرد دچار تپش قلب گردد، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شده و نوع آریتمی قلب فرد مشخص می‌شود. علاوه بر هولتر مانیتورینگ، می‌توان از تست ورزش برای برخی آریتمی‌های خطرناک استفاده کرد تا پزشک و بیمار مطمئن شوند که فعالیت شدید ، عامل بوجود آورنده آریتمی خطرناک نیست.

درمان تپش قلب

در صورتی که بدون علت تپش داشته باشید می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• اگر کافئین مصرف می‌کنید، مصرف کافئین را محدود یا قطع کنید.
• قطع مصرف سیگار
• قند خون پایین می‌تواند باعث تپش قلب شود، باید از سلامت رژیم غذایی خود مطمئن شوید.
• مایعات فراوان بنوشید.
• خواب کافی داشته باشید.
• از پزشک خود بخواهید تا داروها و مکمل‌های غذایی شما را بررسی کنند. عموما داروهای ضداحتقانی سودوافدرین و فنیل‌افرین دارند می‌توانند باعث ایجاد تپش قلب شوند.
• استرس و عصبانیت می‌تواند موجب تپش قلب شود. پرهیز از استرس و هیجانات و فعالیت‌های ورزشی نامناسب می‌تواند تپش قلب فرد را بهبود ببخشد.
• برای خلاصی از تپش قلب، مدیتیشن و ریلکسیشن انجام دهید، یوگا، تای چی و ورزش‌های تنفسی سفت و رها کننده عضلات آرام‌بخش دیگر را می‌توانید امتحان کنید.

به هنگام تپش قلب چه کارهایی می توانیم انجام دهیم ؟

در صورتی که دچار تپش شدید می‌توانید اقدامات زیر را می‌توانیم انجام دهیم.

• مانور والسالوا یا باد کردن لپ‌ها و بینی : بینی خود را گرفته و دهانتان را ببندید و سعی کنید حالت دم و بازدم را با فشار انجام دهید.
• به خود فشار بیاورید : زمانی که اجابت مزاج می‌کنید ماهیچه‍های شکم خود را منقبض کنید.
• آب سرد : صورت خود را با آب سرد بشویید یا سر خود را در طرف آب سرد فرو کنید.
• ورزش کنید : ورزش شدید قلب را وادار به انجام کار می‌کند و به درمان تپش قلب کمک می‌کند.
• نفس عمیق بکشید : آرام بنشینید، چشمان خود را ببندید و یکی از دستان خود را بر روی شکم خود بگذارید و به آرامی از طریق بینی نفس بکشید به حالتی که شکم شما به داخل حرکت کند. سپس از راه دهان یا بینی نفس خود را بیرون دهید و این کار را تکرار نمایید.
• سرفه پی در پی
• نیش‌گون گرفتن بازو به طوری که باعث درد شود.
• ماساژ کاروتید گردن البته اگر تکنیک آن را بلدید و با اجازه پزشک بهتر است انجام شود.

روش های درمانی پزشکی

در صورتی که راه‍های خوددرمانی موثر واقع نشد می‍توانید از داروهایی مانند بتابلوکرها ، دیگوکسین ، کینیدین‌ ، مسدودکننده‌های‌ کانال‌ کلسیم ‌، پروکاینامید تجویز می‌شوند استفاده کنید. این داروها ضربان قلب را کند و سیگنال‌های ناگهانی را کنترل خواهند کرد تا ضربان قلب تنظیم شود.
گاهی برداشتن قسمتی از بافت قلب می‌تواند تپش قلبی را که به علت سیگنال‌های الکتریکی منحرف در قلب به وجود آمده‌اند را کنترل کند.
در آریتمی‌ها اگر ضربان‌ قلب‌ به‌ حالت‌ طبیعی‌ باز گردانده‌ نشود، امکان‌ دارد نارسایی‌ احتقانی‌ قلب ، حمله‌ قلبی ‌، یا ایست‌ قلبی ، که‌ جان‌ بیمار را به‌ خطر می‌اندازند، رخ‌ دهند. گاهی هم نیاز است که برای تنظیم ضربان قلب در بیماران دچار برادی کاردی (ضربان قلب پایین) ، دستگاهی به نام ضربان‌ساز قلب (Pace maker) در سینه بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید. به ندرت استفاده‌ از شوک‌ الکتریکی‌ برای پایان دادن به آریتمی لازم است. 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که دچار تپش شدید که با تنگی نفس، سرگیجه، درد در قفسه سینه، غش کردن همراه باشد سریعا باید به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است خبر از بیماری قلبی بدهد.