سوراخ شدن قلب(ASD) چگونه رخ می‌دهد؟ تشخیص و درمان

ممکن است اصطلاح سوراخ شدن قلب را شنیده باشید و برای شما تعجب‌آور بوده باشد. این عبارت یک بیان رایج و ساده از نوعی بیماری قلبی به نام نقص سپتوم دهلیزی یا به‌اختصار ASD  است. به‌طورکلی برخی از مشکلات مادرزادی باعث ایجاد مشکل در بافت قلب می‌کنند که در نتیجه ممکن است سوراخی در قلب ایجاد شود. این سوراخ می‌تواند در کودکی یا بزرگسالی رخ دهد. درصورتی‌که سوراخ بین دو اتاقک پایینی قلب ایجاد شده باشد نام دیگری دارد که VSD به آن گفته میشود و در کودکان رخ میدهد. زمانی که سوراخ بین دو اتاقک بالای قلب ایجاد شود،ASD رخ میدهد.این حالت در بزرگسالان ایجاد میشود و هدف ما در این مقاله نیز بررسی سوراخ شدن قلب در بزرگسالان است. در ادامه همراه ما باشید تا به طور کامل متوجه شویم سوراخ شدن قلب چیست و چه راهکارهای درمانی شامل آن میشود.

نقص سپتوم دهلیزی (ASD) چیست؟

نقص تیغه بین دهلیزی  An atrial septal defect نام دارد. در این حالت سوراخی در سپتوم ایجاد می‌شود. سپتوم یک دیواره عضلانی است که بین دو اتاقک فوقانی قلب یعنی دهلیزها قرار دارد و باعث جدایی آن‌ها می‌شود. ممکن است در دوران جنینی، سپتوم به‌درستی تشکیل نشود. در این صورت نوزاد با یک سوراخ در قلب به دنیا می‌آید. به همین جهت است که بیماری سوراخ شدن ماهیچه قلبی، می‌تواند مادرزادی باشد. وجود این سوراخ باعث می‌شود تا خون بین دو دهلیز تا حدودی جابه‌جا شود. به‌طورکلی شکل رایج بیماری همین‌گونه است که بیان کردیم اما گونه‌های نادری هم دارد که پیچیده‌تر هستند. نقص سپتوم دهلیزی می‌تواند در قسمت‌های مختلف سپتوم رخ بدهد و باعث بازگشت غیرطبیعی خون از ریه‌ها شود که به آن سینوس وریدی یا نقص دریچه اولیه قلب گفته می‌شود.

چرا ASD برای ما مهم است؟

قلب انسان دارای دو سیستم گردش خون است. سیستم گردش خون کوچه یا ششی و سیستم گردش خون بزرگ. همان‌طور که از اسم‌ها نیز مشخص است، سیستم گردش خون کوچک به شش ها ربط دارد ولی سیستم گردش خون بزرگ به تمام بدن مرتبط است. زمانی که خون در به بافت‌ها می‌رسد، بافت‌ها شروع به تغذیه کردن از خون می‌کنند. در این حالت اکسیژن خون را جذب و دی‌اکسیدکربن خود را وارد خون می‌کنند. این خونی که حالا سرشار از دی‌اکسیدکربن است، توسط سیاهرگ‌ها از سراسر بدن جمع شده و در نهایت به دهلیز راست ریخته می‌شود و سپس به بطن چپ فرستاده می‌شود. خون تیره از بطن چپ به شش ها می‌رود.

در شش ها دی‌اکسیدکربن خون‌گرفته شده و اکسیژن وارد خون می‌شود. حالا خون اکسیژن‌دار به دهلیز چپ می‌آید. به طور خلاصه، دهلیز راست همیشه دارای خون پر از دی‌اکسیدکربن یا تیره است و دهلیز چپ همیشه دارای خون پر از اکسیژن یا روش است. زمانی که سوراخی بین دهلیزها ایجاد شود، خون تیره و روشن تا حدودی با هم جابه‌جا می‌شوند. یعنی بخشی از خون دارای اکسیژن که باید به بافت‌ها برسد، اشتباهاً به شش ها می‌رود. درنتیجه بدن ممکن است با کمبود اکسیژن مواجه شود.

چه چیزی باعث سوراخ شدن قلب می‌شود؟

این بیماری مادرزادی است و بر اساس شرایط مادر رخ می‌دهد. در واقع شرایط مادر در دوران بارداری و عوامل ژنتیکی در کنار هم باعث می‌شوند تا نوزادی با عارضه در سپتوم متولد شود. عواملی که باعث می‌شود شرایط جنین به خطر بیفتد و این بیماری حاصل شود عبارت‌اند از:

• مادرانی که در دوران بارداری، الکل مصرف یا مواد مخدر مصرف می‌کنند.
• مادرانی که بیماری دیابت، لوپوس و سرخجه دارند.
• برخی از مسائل ژنتیکی خاص

ASD چقدر رایج است؟

به طور میانگین در بین بیماری‌های نقص مادرزادی قبل، سومین بیماری رایج همین سوراخ شدن ماهیچه قلب است. اما در بزرگسالان شایع‌ترین بیماری نقص مادرزادی است. از طرفی احتمال وقوع آن در زنان از مردان بیشتر است.

عوارضی که در درازمدت توسط نقایص سپتوم دهلیزی ایجاد می‌شود.

 همان‌طور که توضیح دادیم، درصورتی‌که شما ASD داشته باشید، خون از سمت چپ و راست با هم مخلوط می‌شود و می‌تواند از کارکرد صحیح قلب یعنی آن‌طور که باید باشد جلوگیری کند.درصورتی‌که  ASD در شما بزرگتر از 2 سانتی متر باشد، خطرناک تر است و مشکلات بیشتری ایجاد میکند.مشکلاتی مانند:

• ایجاد ریتم غیر طبیعی در قلب.
• فیبریلاسیون دهلیزی یا فلوتر دهلیزی
• نارسایی قلبی در اثر بزرگ‌شدن قلب
• سکته مغزی
• فشارخون ریوی (فشارخون بالا در شریان‌هایی که خون را به ریه‌ها می‌رسانند).
• سندرم آیزنمنگر
• نشت دریچه‌های سه لتی و میترال ناشی از بزرگ‌شدن قلب

علائم سوراخ شدن قلب ASD چیست؟

 این بیماری می‌تواند فاقد هرگونه علائمی باید به همین جهت ممکن است بسیاری از مردم ندانند که ASD دارند. برخی از بیماران زمانی متوجه این نقص می‌شوند که رادیوگرافی قفسه سینه را برای مشکل دیگری، انجام داده‌اند. نشان می‌دهد که سمت راست قلب بزرگ‌تر از حد طبیعی است. با افزایش سن و رسیدن به 50سالگی، ASDمی تواند علائمی مانند تنگی نفس، غش، ریتم نامنظم قلب یا  به بیان علمی‌تر، ناهنجاری ریتم قلبی و خستگی پس از فعالیت یا ورزش خفیف ایجاد کند.

تشخیص ASD  و آزمایشات  سوراخ شدن قلب

•  به‌منظور تشخیص دقیق، تست‌هایی برای بررسی ASD در نظر گرفته میشود که عبارتند از:
• الکتروکاردیوگرام (ECG/EKG) – نموداری از فعالیت الکتریکی قلب (ضربان قلب)
• اشعه ایکس قفسه سینه به‌منظور بررسی اندازه قلب و رگ‌های خونی که خون را به ریه‌ها می‌رسانند.
• اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک/معاینه داپلر، تصویر اولتراسوند از قلب همراه با اندازه‌گیری جریان خون برای بررسی ساختار قلب و مشاهده میزان عملکرد آن.
• اکوکاردیوگرافی ترانس مری (TEE) معاینه داپلر ،برای بررسی دریچه قلب .
•  سونوگرافی از مری برای دریافت تصویر بهتر از دهلیزها و جزئیات بیشتر در مورد اندازه و شکل ASD استفاده می‌شود. اکوکاردیوگرافی داخل قلب (ICE)/معاینه داپلرسونوگرافی که از داخل قلب گرفته می شودو اندازه، شکل نقص و جهت جریان خون در آن را نشان می دهد.
• کاتتریزاسیون قلب راست، فشارها و مقدار اکسیژن خون (اشباع اکسیژن) در هر حفره قلب اندازه‌گیری می‌شود. سطح اکسیژن تعیین می‌کند که چه مقدار خون در ASD جریان دارد.
• پزشک شما همچنین ممکن است از یک بالون کوچک در انتهای کاتتر یا یک رنگ مخصوص در روش کاتتریزاسیون، برای بررسی اندازه نقص (آنژیوگرافی دهلیزی) استفاده کند.
• کاتتریزاسیون قلب چپ، در طی این روش هم ممکن است رنگ مخصوصی از طریق کاتتر (آنژیوگرافی) به رگ‌های خونی قلب فرستاده شود تا بیماری عروق کرونر (شریان‌های سخت و باریک) را بررسی کند.
•  به منظور ارزیابی میزان شنت، اکوکاردیوگرافی، MRI یا کاتتریزاسیون لحاظ میشود.

چه زمانی نیاز به درمان  ASD داریم؟

درمان بیماران مبتلا به ASD به نوع و اندازه نقص، تأثیر آن بر قلب و سایر شرایط سلامتی شما مانند فشار خون ریوی، بیماری دریچه یا بیماری عروق کرونر بستگی دارد.  درصورتی که شما ASD بزرگ داشته باشید، ممکن است با شنت قابل توجهی (جریان خون از طریق نقص) مواجه شوید و سمت راست قلب شما بزرگتر از حد طبیعی شود. در این حالت ویا داشتن  هر یک از علائمی که قبلا توضیح داده شد ، درمان باید جدی گرفته شود. چراکه هر چه سوراخ بزرگتر باشد، شنت بیشتری دارید و هر چه شنت بیشتر داشته باشید، خطر مشکلاتی مانند فیبریلاسیون دهلیزی و فشار خون ریوی بیشتر است.

درمان سوراخ شدن قلب  ASD

درمان سوراخ شدن قلب به شرح زیر است:

درمان کم تهاجمی

ترمیم غیر جراحی (از راه پوست)، درمانی ارجح برای اکثر بیماران مبتلا به ASD است. اگر نوع خاصی از ASD داشته باشید یا بنا به هر دلیلی قابلی درمان از راه پوست امکان‌پذیر نباشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. در درمان از راه پوست، از یک دستگاه برای بستن سوراخ سپتوم استفاده می‌شود که به آن‌ها مسدود کنند می‌گویند. دستگاه‌ها متنوع‌اند و طراحی دستگاه‌ها متفاوت است، اما به روش‌های مشابهی کار می‌کنند. این دستگاه با استفاده از یک لوله بلند و نازک به نام کاتتر در جای خود قرار می گیرد.

در ابتدا،دستگاه به کاتتر متصل میشود.سپس  از طریق ورید کشاله ران به  سمت قلب شما هدایت می شود. پس از آن که به نقطه مد نظر رسید، دستگاه از کاتتر خارج شده و باز می شود و سوراخ را می بندد. با گذشت زمان، بافت روی ایمپلنت رشد می کند و به بخشی از قلب تبدیل می شود. پس از انجام جراحی از راه پوست، برای جلوگیری از تشکیل لخته بر روی دستگاه، باید یک داروی رقیق کننده خون مصرف کنید.

جراحی نقص تیغه دهلیزی

ممکن است برای ترمیم ASDهای بزرگ و برخی از انواع ASDهای نادر، به جراحی نیاز باشد چراکه از طریق پوست قابل‌درمان نیستند. در برخی موارد، این جراحی را می‌توان به‌صورت رباتیک یا با یک برش کوچک انجام داد. ترمیم سپتوم از طریق جراحی، معمولاً شامل استفاده از چسب بافتی برای بستن ASD است.  برای ساخت بافت ، اغلب از پریکارد خود بیمار (غشای اطراف قلب) استفاده میشود.

مراقبت‌های بعد از انجام جراحی  ASD

• یک روتین منظم پزشکی به جهت مراجعه مجدد به پزشک، برای شما تعیین خواهد شد. این روتین معمولاً در ابتدا سه‌ماهه، سپس 6 ماهه و در آخر سالانه خواهد شد.
• ممکن است پس از درمان محدودیت‌های فیزیک داشته باشید که پزشک درمورد این محدودیت‌ها به شما توضیح دقیق خواه داد.
• به طور میانگین بین 6 تا 12 ماه پس از جراحی، داروهای رقیق‌کننده خون برای شما تجویز می‌شود که استفاده کنید.
• درصورتی که دچار سکته مغزی شده اید، ممکن است لازم باشد این دارو را به صورت مادا العمر مصرف کنید.
•  اگر بیماری قلبی دیگری نیز داشته باشید، ممکن است نیاز به مصرف داروهای دیگر هم وجود داشته باشد.
• برای جلوگیری از عفونت دیواره قلب ( اندوکاردیت) حداقل به مدت 6 ماه پس از عمل و قبل از انجام برخی اقدامات پزشکی نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک دارید.