حمله قلبی چیست؟ راهنمای کامل علائم و پیشگیری از سکته قلبی!

حمله قلبی به عنوان یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین مشکلات قلبی، همواره موضوع مورد توجه پزشکان، محققان و عموم جامعه پزشکی بوده است. این وقوع ناگوار و پرخطر، سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به تلفات و بیماری‌های جسمی و روحی جدی می‌شود.

از جمله جنبه‌های مهم در مدیریت این حملات قلبی، آگاهی افراد از علائم پیشگویی‌نشده حمله قلبی، روش‌های پیشگیری، تشخیص زودرس و درمان صحیح است حمله قلبی، سکته قلبی یا انفارکتوس قلبی زمانی رخ می‌دهد که عضله قلب در زمان انسداد عروق خون‌رسان کرونر قلب آسیب ببیند این حالت به علت تجمع پلاکت‌ها و ایجاد لخته که موجب انسداد رگ‌ها می‌شود بروز می‌کند و بعد از انسداد رگ و نرسیدن خون به عضله قلب ممکن است علائمی را نیز تجربه کنید که به علت ایسکمی یا عدم خون‌رسانی به عضله می‌باشد.

حمله قلبی چیست ؟

حمله قلبی اغلب به دلیل انسداد عروق کرونری رخ می‌دهد که مسئول تأمین خون و اکسیژن به عضله قلب است. عوامل متعددی به انسداد عروق کرونری منجر می‌شوند، از جمله تجمع چربی‌ها در دیواره عروق (آترواسکلروزیس)، توده چربی‌های آترام (پلاک‌ها)، و التهاب عروق. وقتی حمله قلبی یا سکته قلبی اتفاق می‌افتد، جریان خونی که اکسیژن را به ماهیچه‌های قلب می‌رساند به شدت کاهش یافته یا قطع خواهد شد. همانطور که می‌دانید قلب و ماهیچه‌های آن برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند. عروق یا رگ‌های قلب که ماهیچه‌های قلب از طریق آن تغذیه می‌شوند، این رگ‌ها در طی زندگی فرد ممکن است بر اثر تجمع چربی، کلسترول و مواد دیگر باریک شوند که به این مواد پلاک گفته می‌شود.

این تشکیل رسوبات و باریک شدن عروق، به آرامی اتفاق می‌افتد به این روند، تصلب شرایین یا گرفتگی عروق گفته می‌شود. زمانی که پلاک‌های تشکیل شده در عروق شکسته شده و از دیواره عروق جدا می‌شوند در اطراف آن، لخته خون تشکیل شده که این لخته خون  موجب مسدود شدن رگ‌ها خواهد شد. 

علائم حمله قلبی قبل از وقوع

علائم حمله قلبی ممکن است در مدتی قبل از وقوع حمله قلبی به صورت ناشناخته یا دردراز مدت (دوره پیش‌از حمله قلبی) یا در مدتی کوتاه قبل از وقوع (دوره حمله قلبی) ظاهر شوند. این علائم ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشند و در هر فرد متفاوت باشند. اما چندین علامت و نشانه می‌توانند به معنای آمادگی برای وقوع حمله قلبی باشند. این علائم عبارت‌اند از:

• درد یا فشار در قفسه سینه: درد شدید، سفتی یا فشار در قفسه سینه معمولاً علامت اصلی حمله قلبی است. این درد ممکن است به یک یا هر دو بازو، شانه، گردن یا فک نیز تابیده شود.
• تغییر در نوع درد: اگر کسی تا کنون به درد قلبی عادت داشته باشد، تغییر در نوع درد می‌تواند نشانه حمله قلبی باشد. درد ممکن است شدیدتر شود، طولانی‌تر بماند یا به شدت برای فرد ناراحت‌کننده‌تر باشد.
• تنگی نفس: احساس دشواری در تنفس، حتی در زمان استراحت، ممکن است نشانه حمله قلبی باشد.
• تعریق بی‌دلیل: تعریق غیرمعمول می‌تواند نشانه حمله قلبی باشد. افراد ممکن است به شدت عرق کنند. به ویژه در ناحیه صورت و گردن.
• احساس ضعیفی یا خستگی شدید: افراد ممکن است حس کنند که بسیار ضعیف و خسته هستند، حتی بدون انجام فعالیت جسمی شدید.
• تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ نیز ممکن است در کنار درد قلبی دیده شوند.

توجه داشته باشید که این علائم ممکن است در مورد همه افراد یکسان نباشند و در هر فرد متفاوت باشند. اگر شما یا کسی که شما در نزدیکی آن هستید، علائمی مشابه این علائم را تجربه می‌کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. تاخیر در درمان حمله قلبی ممکن است به آسیب قلبی و جانی افراد بیفزاید.

علائم سکته قلبی خفیف

علائم حمله قلبی معمولاً شدید و شامل درد قفسه سینه شدید هستند، اما در برخی از موارد نیز ممکن است حمله قلبی با علائم خفیف آغاز شود. این نشانه‌ها نباید نادیده گرفته شوند، زیرا در صورت عدم توجه به آنها ممکن است به حمله قلبی شدید منجر شوند. علائم سکته قلبی خفیف ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درد یا فشار در قفسه سینه
• تنش عضلات
• تغییر در نبض
• تنگی نفس
• آنفولوژی ناپایدار
• احساس ضعف یا خستگی

توجه داشته باشید که علائم سکته قلبی خفیف نیز باید جدی گرفته شوند، زیرا ممکن است نشانه‌دهنده وجود مشکلات قلبی باشند.

علائم حمله قلبی چیست؟

علائم حمله قلبی شامل درد یا فشار شدید در قفسه سینه که به بازوها، گردن، فک پایین یا پشت انتقال می‌یابد، تنگی نفس ناگهانی، تعرق شدید، تهوع و استفراغ ممکن است باشند. افراد ممکن است احساس تاری دید یا سرگیجه نیز داشته باشند. اهمیت تشخیص و درمان سریع حمله قلبی بسیار زیاد است، بنابراین در صورت تجربه هر یک از این علائم، تماس با اورژانس به شدت توصیه می‌شود. به طور کلی علائم سکته قلبی عبارتند از :

• احساس فشار، درد یا ناراحتی در قسمت پشت جناغ قفسه سینه که به سمت سینه چپ یا هر دو سینه انتشار پیدا می‌کند.
• احساس درد یا ناراحتی در یک یا هر دو بازو، پشت، گردن، فک یا معده
• تنفس سریع و احساس تنگی نفس همراه با احساس خفگی و سنگینی در سینه
• عرق سرد
• تهوع یا سبکی سر
• نبض سریع یا نامنظم (گاهی اوقات نبض، آرام‌تر از حد معمول است)
• تغییر رنگ پوست به آبی و رنگ پریده
• احساس سبکی سر یا غش کردن
• احساس اضطراب

البته برخی از علائم در برخی از افرادی که به حمله قلبی دچار می‌شوند دیده می‌شود که شایع نیست، این علائم عموما در بیماران دیابتی یا مسن بروز می‌کند و شامل تعریق سرد ناگهانی بدون توجیه، سرگیجه ناگهانی، تهوع، تپش قلب ناگهانی، ضعف ناگهانی بدون توجیه می‌‌شود و به اصطلاح به آن حمله قلبی خاموش نیز گفته می‌شود. علائم ممکن است حدود 20 دقیقه به طول بینجامد. اما ممکن است در موارد آنژین قلبی یا سکته ناقص کمتر از 20 دقیقه طول بکشد که می‌تواند با مصرف قرص زیر زبانی برطرف شود. در صورتی که به یکی از علائم بالا یا بیشتر مواجه شدید حتما به اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه نمایید.

علت حمله قلبی

حمله قلبی (معمولاً به عنوان انفارکتوس میوکارد یا ای‌ام‌آی نیز شناخته می‌شود) به وقوع پیوستن ناخواسته و آسیب‌آور در عضله قلب به دلیل انسداد عروق کرونری که به عضله قلب اکسیژن می‌رسانند اطلاق می‌شود. اصلی‌ترین علت حمله قلبی عمدتاً انسداد عروق کرونری توسط توده‌های چربی و توده‌های پلاکتی (آترام) است که در دیواره عروق تشکیل می‌شوند.

عموما حمله قلبی یا سکته قلبی به علت گرفتگی رگ‌های عروق کرونری انسداد می‌یابد ایجاد می‌شوند. این لخته عموما در یک رگ کرونر که قبلاً به علت تغییرات آترواسکلروز باریک شده، تشکیل می‌شود. پلاک آترواسکلروزی بر روی جداره رگ ممکن است شکسته شود و این امر موجب تشکیل لخته خون یا ترومبوز خواهد شد شروع می‌شود. لخته درون عروق کرونری جریان خون و اکسیژن رسانی به عضله قلبی را مختل خواهد کرد، و اهمیت این امر موجب مرگ سلول‌های قلبی در آن قسمت خواهد شد. ماهیچه‌های قلب آسیب دیده یا از کار می‌افتند و توانایی خود برای انقباض از دست خواهند داد و عضله قلبی باقیمانده برای جبران قسمت آسیب دیده وارد عمل خواهد می‌شود. استرس شدید ناگهانی نیز ممکن است یکی از علت‌های حمله قلبی باشد.

عوامل خطر حمله قلبی

عوامل خطر حمله قلبی عبارتند از عواملی که احتمال رخ دادن حمله قلبی را افزایش می‌دهند. این عوامل می‌توانند فاکتورهای زندگی، وراثتی یا پزشکی باشند. برخی از عوامل خطر شایع حمله قلبی عبارتند از:

• فشار خون بالا: افزایش فشار خون (فشار خون بالا) از مهم‌ترین عوامل خطر حمله قلبی است.
• دیابت: داشتن دیابت نوع 1 یا نوع 2 افزایش خطر حمله قلبی را به شدت افزایش می‌دهد.
• چربی خون: سطوح بالا از کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسریدها در خون و سطوح پایین کلسترول خوب (HDL) می‌تواند به افزایش خطر حمله قلبی منجر شود.
• سیگار کشیدن: مصرف تنباکو و ترکیبی از ترکیبات مضر موجود در دخانیات نیز باعث افزایش خطر حمله قلبی می‌شود.
• چاقی: افراد چاق یا دچار چاقی مرکزی (چربی در ناحیه شکم) احتمال حمله قلبی بالاتری دارند.
• فعالیت بدنی ناکافی: کم‌فعالیتی بدنی و نداشتن ورزش منظم نیز باعث افزایش خطر حمله قلبی می‌شود.
• تنش روانی: تنش‌های روانی مداوم و اضطراب ممکن است به افزایش خطر حمله قلبی منجر شوند.
• وراثت: اگر سابقه خانوادگی شما شامل حوادث حمله قلبی، انفارکتوس میوکارد یا بیماری‌های قلبی مشابه باشد، احتمال افزایش خطر برای شما وجود دارد.
• سن: با پیشروی سن، خطر حمله‌قلبی افزایش می‌یابد.
• جنسیت: مردان به طور معمول در معرض خطر بیشتری برای حمله قلبی قرار دارند تا زنان، اگرچه حمله‌های قلبی در زنان نیز رخ می‌دهد.

شناخت این عوامل خطری و اعتناب به تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به پیشگیری از حمله قلبی و بهبود سلامت قلبی کمک کند.

عوارض حمله قلبی

حمله قلبی می‌تواند عوارض جدی برای سلامت فرد داشته باشد. در صورت عدم تشخیص و درمان سریع، این اتفاق می‌تواند به مشکلات جدی از جمله: آریتمی قلبی، نارسایی قلبی، ایست قلبی منجر شود. همچنین، حمله قلبی ممکن است باعث آسیب به عضله قلبی شود که می‌تواند به تضعیف عملکرد قلب و اختلالات در تامین اکسیژن به سایر اعضاء بدن منجر شود. شایع‌ترین عوارض حمله قلبی عبارت‌اند از:

• آریتمی قلبی: مدارهای الکتریکی قلب می‌توانند توسعه پیدا کنند و باعث ایجاد ریتم‌های غیر طبیعی در قلب شوند، که این امر می‌تواند جدی و کشنده باشد.
• نارسایی قلبی: امکان دارد حمله‌قلبی به بافت قلب آسیب برساند و عضله قلب باقی مانده نمی‌تواند خون کافی را از قلب پمپاژ کند. نارسایی قلبی می‌تواند موقتی باشد، یا مزمن و ناشی از آسیب مداوم و دائمی به قلب.
• ایست قلبی: قلب ممکن است به علت اختلالات الکتریکی متوقف و باعث بی‌نظمی شود. حمله قلبی خطر ایست قلبی ناگهانی را افزایش می‌دهد.

نحوه تشخیص سکته قلبی

شناختن نوع حمله قلبی و مشخص کردن میزان تخریب عضله قلبی از طریق انجام تست‌های مختلفی امکان‌پذیر است. مهم‌ترین تست‌ها و روش‌ها برای تشخیص حمله قلبی عبارت‌اند از:

• تست نوار قلب (ECG)
• اکوکاردیوگرافی
• آنژیوگرافی قلب
• آزمایش خون

در ادامه به بررسی این موارد پرداخته‌ایم. 

تست نوار قلب (ECG)

این تست برای ثبت الکتریکالیته قلبی و نمایش آن به صورت نمودار بر روی کاغذ یا صفحه نمایش استفاده می‌شود. ECG می‌تواند تغییراتی که در الکتریکالیته قلبی در اثر حمله قلبی رخ می‌دهد را نشان دهد. این تست معمولاً به صورت مکرر در طی چند ساعت انجام می‌شود تا تغییرات در طول زمان مشخص شود.

اکوکاردیوگرافی

این تست از طریق سونوگرافی قلب انجام می‌شود و به ارزیابی عملکرد قلب و همچنین تخریبی که در عضله قلبی ایجاد شده است، می‌پردازد.

آنژیوگرافی قلب

در این روش، یک ماده رادیوپیزی (کنتراست) با تزریق، وارد عروق قلبی می‌شود. سپس یک دستگاه آنژیوگرافی تصاویری از عروق قلبی را گرفته و نمایش می‌دهد. این روش برای تصویربرداری دقیق‌تر از عروق قلبی و مشخص کردن مناطقی که دچار تنگی شده‌اند، استفاده می‌شود.

آزمایش خون

اندازه‌گیری میزان مارکرهای خونی مانند تروپونین و کراتین کیناز (CK) و کراتین کیناز-مبدل (CK-MB) می‌تواند به تشخیص حمله قلبی کمک کند. افزایش مارکرهای خونی به عنوان نشانه‌ای از تخریب عضله قلبی تعبیه می‌شود.

تشخیص حمله قلبی نیاز به ارزیابی گروه تخصصی پزشکی دارد و ترکیبی از این تست‌ها و مشاهده علائم بالینی می‌تواند به پزشک کمک کند تا حمله‌قلبی را تشخیص دهد و برای درمان مناسب بیمار را ارجاع دهد.

تست‌های فرآوری شده ناشی از آسیب به قلب و فاکتورهایی که خطر بالای حمله قلبی را نشان خواهند داد:

• تروپونین‌آی‌تروپونین‌تی (پروتئین‌های درگیر در انقباض‌های عضلانی)
• میوگلوبین سرم
• CPK و CPK-MB

همچنین بیش‌تر بدانید: تفاوت اکو و نوار قلب

به هنگام حمله قلبی چه باید کرد؟

ابتدا با اورژانس تماس بگیرید. باید بیمار را بی‌حرکت به پشت بخوابانید و از حرکات اضافی بپرهیزید. اگر ماسک اکسیژن وجود دارد بگذارید و از شلوغی در اطراف بیمار خودداری نمایید. بیمار باید از هرگونه اضطراب و استرسی به دور باشد. در صورتی که فشار سنج دارید بعد از گرفتن فشارخون بیمار می‌توانید قرص یا اسپری زیرزبانی نیتروگلسیرین به بیمار بدهید. اگر بیمار سابقه خونریزی مغزی یا گوارشی ندارد می‌توانید 3 قرص آسپرین جویدنی به بیمار بدهید. تا 5 دقیقه صبر کنید اگر فرد بهبود پیدا نکرد، در صورت طبیعی بودن فشار خون فرد دومین قرص زیرزبانی را می‌تواتید استفاده کنید.

درمان حمله قلبی

درمان حمله قلبی نیاز به اقدامات فوری دارد. اگر شما یا کسی دیگر حمله‌قلبی را تجربه می‌کنید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید و یا به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه کنید. پزشکان ممکن است از داروها و روش‌های مختلفی برای بازگشایی عروق بلوکه شده قلبی استفاده کنند. در بعضی موارد، عمل جراحی ممکن است ضروری باشد. بعد از درمان، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و داروهای تجویز شده توسط پزشک برای کنترل فشار خون و کاهش خطر تکرار حمله قلبی از اهمیت بسیاری برخوردارند. همچنین، تغییر در عادات زندگی مانند کاهش مصرف چربی و نمک، و کنترل وزن نیز می‌تواند به بهبود و پیشگیری از حمله‌های قلبی کمک کند. داروهایی که برای درمان حمله‌قلبی استفاد می‌شوند عبارت‌اند از:

• داروهای ضد لخته خون 
• نیتروگلیسیرین زیر زبانی 
• مورفین 
• بتابلوکرها 
• مهارکننده‌های سیستم رنین- آنژیوتنسین-آلدوسترون (RAAS) : ترکیبات نیترات، استاتین‌ها 
• آنتاگونیست‌های کانال کلسیم : دیورتیک‌ها، ملین‌ها و غیره 
• آتروپین

در ادامه به بررسی این داروها پرداخته‌ایم. 

داروهای ضد لخته خون 

داروهای ضد لخته خون شامل آسپرین و کلوپیدولگرل می شود. آسپرین سریعا باید به بیماران داده شود مگر در کسانی که قبل از مراجعه به بیمارستان آسپرین مصرف کرده باشند. Clopidogeral به عنوان یک داروی ضد پلاکت معمولا به مدت یک تا نه ماه مصرف می‌شود. در برخی موارد به جای آسپرین تجویز می‌شود. هپارین یا Heparin عموما برای بیمارانی که در معرض خطر متوسط تا زیاد قرار دارند تجویز می‌شود. مهار کننده گلیکوپروتئین 2b و 3a اغلب اوقات برای افرادی که آنژیوپلاستی می‌شوند کاربرد دارد.

نیتروگلیسیرین زیر زبانی 

نیتروگلیسیرین زیر زبانی موجب کاهش فشار خون شده، عروق اطراف قلب را گشاد می‌کند تا جریان خون زیاد شود. در برخی موارد نیتروگلیسیرین به صورت وریدی تجویز می‌شود (این موارد شامل: آنژین عود کننده، نارسایی احتقانی قلب و فشار خون بالا). بیماران با فشار خون خیلی پایین و ضربان قلب به شدت کم نباید نیتروگلیسیرین دریافت کنند.

مورفین 

مورفین علاوه بر کاهش درد و آرام‌بخش بودن موجب گشاد کردن عروق خونی می‌شود، و قادر است جریان خون و اکسیژن رسانی به قلب را افزایش دهد مورفین می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و ضربان قلب را آهسته کند.

بتابلوکرها 

بتا بلاکریا B-Bkocker تقاضای اکسیژن قلب را با کاهش فشار شریانی و سرعت ضربان قلب را کاهش می‌دهد. تجویز داخل وریدی بتا بلاکر در اولین ساعات حمله‌قلبی می‌تواند تخریب عضله قلبی را کاهش دهد.

مهارکننده‌های سیستم رنین- آنژیوتنسین-آلدوسترون (RAAS) : ترکیبات نیترات، استاتین‌ها 

مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین ( ACE ) باید در روز اول به همه بیماران داده شود مگر دلایل پزشکی برای عدم مصرف آن وجود داشته باشد. استاتین( Statin ) کاهنده کلسترول خون است.

آنتاگونیست‌های کانال کلسیم : دیورتیک‌ها، ملین‌ها و غیره 

بلاکر کانال کلسیم یا Calcium channel blocker برای بیماران با آنژین ناپایدار و پرینزمتال کاربرد دارد.

آتروپین

آتروپین (Atropine) برای برادی‌ کاردی (ضربان قلب با سرعت خیلی پایین) و بلوک گره دهلیزی _ بطنی ( AV Block ) و یا وقتی هدایت الکتریکی ایمپالس عصبی به عضله قلبی آهسته شود تجویز می‌شود.

روند بهبود سکته قلبی

تغییر در شیوه و سبک زندگی

• حفظ وزن سالم با رژیم غذایی سالم حاوی مقادیر پایین چربی اشباع ، چربی ترانس ، کلسترول و نمک استفاده کنید.
• وزن خود را در سطح سالمی حفظ نمایید .
• حداقل روزانه 30 دقیقه ورزش نمایید .
• سیگار نکشیدن
• ورزش منظم
• کنترل و مدیریت استرس
• کنترل فشار خون بالا
• کنترل کلسترول بالا
• کنترل دیابت
• پزشک خود را به شکل منظم ملاقات نمایید و داروهای خود را درست مطابق دستور پزشک مصرف کنید