آنوریسم آئورت شکمی: علل، علائم و راه‌های درمان

آنوریسم آئورت شکمی (AAA) یک بیماری بسیار جدی تهدید‌کننده زندگی است. آئورت سیاهرگ اصلی است که از قلب ما خارج می‌شود و خون را به بدن ما می‌رساند. پس از خروج از قلب، آئورت رگ اصلی بدن ما است که ابتدا در حفره سینه و سپس در حفره شکمی جریان دارد.

بزرگ شدن رگ آئورت در حفره شکمی را آنوریسم آئورت شکمی می‌نامند. در شرایط عادی، قطر رگ آئورت ما در این ناحیه حدود 2 الی 2.5 سانتی‌متر است. اگر این قطر 4 سانتی‌متر یا بیشتر باشد، می‌توانیم در مورد  آنوریسم صحبت کنیم. در این بخش همراه ما باشید تا با علائم، علل و درمان آنوریسم  آئورت شکمی آشنا شویم.

آنوریسم آئورت شکمی چیست؟

برای تعریف آنوریسم آئورت شکمی باید به ساختار عروقی بدن نگاه کرد. شریان آئورت که شریان اصلی قلب است، در سراسر قفسه سینه خمیده و در سمت چپ نخاع فرود می‌آید. آئورت به ناف که می‌رسد به دو شاخه در شکم تقسیم می‌شود تا به سمت پا‌های راست و چپ رود؛ بنابراین، خون پمپ شده توسط قلب را به بدن و بافت‌ها می‌رساند.

اگرچه قطر آئورت بسته به جایی که از آن عبور می‌کند متفاوت است اما زمانی آئورت  حدود 2 الی 3.5 سانتی‌متر شود یعنی دچار مشکل شده است. افزایش بیش از 50 درصدی قطر آئورت را آنوریسم می‌گویند. به طور کلی، آنوریسم زمانی تعریف می‌شود که قطر رگ بیش از 4 سانتی‌متر باشد، در حالی که عرض‌های 5 سانتی‌متر و بالاتر به عنوان شرایطی که نیاز به مداخله دارند، توجه را جلب می‌کنند.

چه کسانی به آنوریسم آئورت شکمی مبتلا می‌شوند؟

مهم‌ترین عوامل خطر آنوریسم آئورت شکمی سن بالای 50 سال، سیگار کشیدن و فشارخون است. عوامل خطر آنوریسم آئورت شکمی شامل موارد زیر است:

• مردان سفید پوست بالای 65 سال 
• زنان بالای 70 سال 
• سیگار کشیدن
• سابقه آنوریسم در محل دیگری از بدن، به ویژه در اندام تحتانی
• سابقه خانوادگی 
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• چاقی
• بیماری شریانی (آترواسکلروز)
•  بیماری مزمن ریه (COPD)

علت آنوریسم آئورت شکمی 

بیماری‌های زیر می‌توانند به دیواره رگ‌های خونی شما آسیب بزنند یا باعث ایجاد نقاط ضعیفی شوند که در آن آنوریسم  ایجاد شود:

• آترواسکلروز (تجمع پلاک در داخل عروق شما)
• بیماری قلب و عروقی
• بیماری شریان محیطی (PAD)
• آسیب های تروماتیک که باعث پارگی دیواره شریان می‌شود.
• مصرف تنباکو باعث از بین رفتن پروتئین‌های ساختاری در دیواره شریان می‌شود که منجر به کاهش استحکام دیواره می‌شود.
• واسکولیت (التهاب عروق خونی)

تحقیقات نشان می‌دهد که AAA ممکن است به ژن‌هایی که از والدین خود به ارث برده‌اید نیز مربوط باشد. برخی از بیماری‌های ژنتیکی که بر بافت‌های همبند تأثیر می‌گذارند، مانند سندرم مارفان یا Ehlers Danlos نوع IV نیز می‌توانند باعث ضعف یا آسیب عروق خونی شوند. این شرایط بیشتر آئورت در قفسه سینه و همچنین آئورت شکمی را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم آنوریسم آئورت شکمی 

بیماریAAA معمولاً از طریق معاینه سایر بیماری‌ها تشخیص داده می‌شود.  اکثر افراد مبتلا به AAA تا زمانی که آنوریسم نزدیک به پارگی نشده باشد، هیچ علامتی ندارند. علائم آنوریسم آئورت شکمی شامل موارد زیر است:

• درد پشت، پا یا شکم که از بین نمی‌رود.
• احساس نبض در شکم شما، مانند ضربان قلب
• پوست مرطوب و عرق کرده
• سرگیجه
• غش کردن
• ضربان قلب سریع
• تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• درد شدید و ناگهانی در شکم، کمر یا پاها

درصورت مشاهده علائم فوق باید با اورژانس تماس گرفته و سریعا اقدام به درمان کنید، چرا که علائم فوق تنها زمانی که آنوریسم نزدیک به پارگی باشد ایجاد می‌شوند.

آنوریسم شکمی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

تشخیص آنوریسم آئورت شکمی بسیار آسان است. با روش‌هایی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و MR بلافاصله بزرگ شدن این آئورت در شکم مشخص می‌شود. به طور معمول سی تی اسکن برای تشخیص قطعی و اندازه‌گیری قطر رگ ترجیح داده می‌شود. از آنجایی که AAA‌ها معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کنند، به صورت اتفاقی آنوریسم‌های پاره نشده را زمانی که در حال انجام معاینات یا آزمایشات برای سایر بیماری‌ها هستند، تشخیص می‌دهند.

درمان آنوریسم آئورت شکمی 

 درمان اصلی آنوریسم آئورت شکمی شامل جراحی و آنژیوگرافی است. برای تعیین نوع درمان باید بررسی شود که آیا بیمار بیماری‌های دیگری همراه با آنوریسم دارد یا خیر. مورد مهم دیگر  اندازه آنوریسم است. آنوریسم‌هایی که کمتر از پنج سانتی متر قطر دارند، خطر پارگی کمی دارند و ممکن است نیازی به درمان فوری نداشته باشند. در این صورت هر چند ماه یکبار سونوگرافی انجام دهید تا مطمئن شوید که آنوریسم بزرگتر نمی‌شود.

در آنوریسم خفیف اصلاح سبک زندگی مانند ورزش کردن، سیگار نکشیدن، رژیم غذایی سالم، اجتناب از الکل و حفظ وزن مناسب نیز بسیار موثر است.
هیچ داروی شناخته شده، مکمل یا درمان دیگری نمی‌تواند آنوریسم را پس از تشکیل کوچک کند. هدف اقدامات فوق این است که آنوریسم شما را از رشد دور نگه دارد و مشخص کند چه افرادی در معرض خطر پارگی آئورت هستند.

جراحی  آنوریسم آئورت شکمی

آنوریسم‌هایی که بزرگتر از پنج سانتی‌متر هستند یا علائمی از پارگی نشان می‌دهند نیاز به جراحی دارند. بسته به اندازه، محل و پیچیدگی آنوریسم، پزشک شما ممکن است توصیه کند:

جراحی باز آنوریسم آئورت شکمی

 در روش جراحی باز آنوریسم شکمی، جراح برشی در شکم شما ایجاد می‌کند تا به آئورت شکمی دسترسی پیدا کند. در عمل آنوریسم  یک گرافت (لوله ای ساخته شده از مواد محکم و مصنوعی) را روی بخش برآمده آئورت می‌دوزند. استفاده از گراف پیوند آنوریسم را برای جلوگیری از پارگی تقویت می‌کند. پس از جراحی باز آنوریسم، بین چهار تا 10 روز در بیمارستان می‌مانید. به طور معمول چندین ماه طول بکشد تا بهبود کامل حاصل شود.

ترمیم آنوریسم اندوواسکولار (EVAR)

 EVAR یک جراحی ترمیم آنوریسم با حداقل تهاجم است. یک جراح یک برش کوچک در کشاله ران ایجاد می‌کند و یک کاتتر (لوله نازک و انعطاف پذیر) را در شریان قرار می‌دهد. با هدایت اشعه ایکس، کاتتر را تا محل آنوریسم نخ می‌کشند. کاتتر حاوی یک استنت قابل گسترش است که در داخل آئورت باز می‌شود تا آنوریسم را تقویت کرده و از پارگی آن جلوگیری کند. پس از EVAR، شما حدود سه روز در بیمارستان می‌مانید. بهبودی کوتاه‌تر از جراحی باز است.

پس از هر یک از انواع ترمیم آنوریسم، بسیار مهم است که به پیگیری با پزشک خود برای نظارت بر آئورت ترمیم شده خود ادامه دهید. این کار را دوباره می توان با سونوگرافی یا سی‌تی انجام داد.

عوارض جراحی  آنوریسم شکمی

جراحی کم‌تهاجمی احتمال عوارض کمتری نسبت به جراحی باز دارد، اما خطرات همچنان عبارت‌اند از:

• خونریزی
• عفونت
• درد
• واکنش به بیهوشی

پیشگیری از آنوریسم آئورت شکمی

برای پیشگیری از آنوریسم شکمی باید عوامل خطر آن را کاهش دهید. با این وجود گاهی اوقات نمی‌توان از آنوریسم آئورت شکمی جلوگیری کرد، به خصوص اگر سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید. اما در صورت مشاهده هر گونه علائم می‌توانید فوراً با پزشک خود صحبت کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب  از بزرگتر شدن یا پارگی آنوریسم جلوگیری می‌کند. 

برای پیشگیری از آنوریسم آئورت شکمی باید:

•  سیگار نکشیدد
• ورزش کنید.
•  رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• وزن خود را کنترل کنید.
• حواستان به فشار خون و کلسترول باشد. 
• الکل ننوشید.

آیا غربالگری برای آنوریسم آئورت شکمی وجود دارد؟

اگر در معرض خطر بالای این بیماری هستید یا سابقه آنوریسم آئورت شکمی در خانواده شما دیده‌شده است، با پزشک خود در مورد غربالگری سونوگرافی صحبت کنید. گروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده توصیه می‌کند که مردان سیگاری (حتی سیگاری‌های سابق) بین سنین 65 تا 75 سال این غربالگری را یک بار انجام دهند.

پیش آگهی (چشم انداز) برای افراد مبتلا به AAA چیست؟

چشم انداز برای افراد مبتلا به AAA که پاره می‌شوند ضعیف است. نزدیک به 90 درصد مردم زنده به بیمارستان نمی‌رسند. 

کلام آخر

بیماری آنوریسم شکمی یک بیماری جدی و مهم است که می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. اکثریت افرادی که با پارگی آنوریسم آئورت شکمی به پزشک مراجعه می‌کنند، نمی‌دانستند که آنوریسم دارند و مراقبت‌های پزشکی را به دلیل اینکه فکر می‌کنند علائمشان ناشی از چیز دیگری است، به تاخیر بیاندازند. اگر سابقه خانوادگی AAA دارید باید مورد بررسی قرار بگیرید. به طور کلی توضیه می‌کنیم تا سلامت خود را جدی گرفته و اگر با مسائلی چون چاقی، سیگار کشیدن، کلسترول و فشار خون بالا سروکار دارید، چکاپ پزشکی را جدی بگیرید.